Lekarze o kawie: 4 specjalistów i 4 powody, dla których warto pić kawę każdego dnia

Mało który napój budzi tyle kontrowersji, co kawa. Wokół kawy narosło już tak wiele mitów, że prawdę na jej temat trudno czasem odróżnić od kłamstw. Nam z pomocą przychodzą eksperci. Zapytaliśmy gastroenterologa, specjalistkę ds. żywienia, kardiologa i neuropsycholog kliniczną, czy kawa jest zdrowa i jak wpływa na nasz organizm. Sprawdźcie, co nam powiedzieli.

Gastroenterolog: kawa może pełnić ważną rolę w diecie

Badania prowadzone w ostatnich latach dowodzą, że czas zmienić nasze podejście do kawy i zrobić dla niej miejsce w codziennym jadłospisie. W jakiej ilości? Najlepiej 3 do 5 filiżanek. Mała czarna znajduje się już w oficjalnych zaleceniach dietetycznych. W 2016 roku Instytut Żywności i Żywienia umieścił ją w Piramidzie Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla osób dorosłych, a 4 lata później kawa trafiła na Talerz zdrowego żywienia, który zastąpił Piramidę¹. Jeden z inicjatorów włączenia kawy do wspomnianej Piramidy, prof. dr hab. Mirosław Jarosz – wieloletni Dyrektor Instytutu Żywności i Żywienia oraz kierownik Kliniki Chorób Metabolicznych i Gastroenterologii Instytutu Żywności i Żywienia, mówi:

Kawa zawiera wiele różnych bioaktywnych związków chroniących nasze komórki przed uszkodzeniami, czyli po pierwsze działających w kierunku profilaktyki miażdżycy, udaru, zawału serca, nowotworów złośliwych, a po drugie zmniejszających ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. Mamy także liczne metaanalizy wykazujące wpływ kawy na zmniejszenie śmiertelności w wypadkach drogowych czy w wypadkach przy pracy. Jest to prawdopodobnie związane z lepszym przepływem krwi przez struktury mózgu odpowiedzialne za postrzeganie, kojarzenie i czujność. Po­patrzmy, jak duży potencjał wpływu na zdrowie człowieka ma właśnie kawa².

Specjalista do spraw żywienia: kawa może zmniejszyć ryzyko cukrzycy typu 2

Do rozwinięcia się cukrzycy typu 2 w wielu przypadkach doprowadzamy my sami. Sprzyjają temu złe nawyki żywieniowe, otyłość i brak ruchu, a więc czynniki, które w dużym stopniu możemy kontrolować. Okazuje się, że w ochronie przed cukrzycą typu 2 dużą rolę może odegrać też kawa. Badania dowodzą, że pijąc kawę regularnie, rzadziej jesteśmy narażeni na cukrzycę typu 2 i nie ma tu znaczenia, czy sięgamy po kawę z kofeiną, czy bez. Jak to możliwe? Naukowcy wciąż szukają przyczyn, a w tym celu badają różne mechanizmy działania kawy, jak też jej składniki: kofeinę, kwas chlorogenowy, trygonelinę, diterpeny i kwas kawowy³. Obecny stan wiedzy w temacie kawa a cukrzyca podsumowuje dr hab. n. o zdr. Regina Wierzejska z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego:

Badania epidemiologiczne wskazują, że nawyk picia kawy zmniejsza ryzyko cukrzycy insulinoniezależnej. Wypijanie co najmniej 3 filiżanek kawy dziennie redukuje ryzyko tej choroby o 20-25%, a większe spożycie może nawet nasilać jej działanie ochronne. Korzystny wpływ kawy wynika najprawdopodobniej z zawartych w naparze polifenoli, które wykazują działanie przeciwzapalnie oraz mogą poprawiać wrażliwość komórek na insulinę. Zawartość składników bioaktywnych w filiżance kawy jest bardzo zróżnicowana i wynika zarówno z naturalnej zmienności w ziarnach kawy, jak i z metody parzenia. Szczególnie istotna jest kwestia słodzenia kawy, ponieważ dodatek cukru może niwelować jej korzystne działanie⁴.

Kardiolog: kawa nie jest szkodliwa dla serca

Kawę uznajemy za szkodliwą dla serca prawdopodobnie dlatego, że dawniej często towarzyszył jej papieros. To papierosy są odpowiedzialne za choroby układu krążenia, a kawa nie ma z nimi nic wspólnego – dowodzą specjaliści zajmujący się badaniem wpływu kawy na zdrowie. Co więcej, świat nauki wiąże regularne picie kawy z niższym aż o 15 proc. ryzykiem chorób sercowo‑naczyniowych. Choć dokładny mechanizm działania kawy na serce nie został jeszcze wyjaśniony, prawdopodobnie chodzi o polifenole⁵. Przy okazji  warto obalić jeszcze jeden mit. Kawa nie podnosi ciśnienia – zapewnia prof. dr hab. n med. Artur Mamcarz, kierownik III Kliniki Chorób Wewnętrznych i Kardiologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego:

Wiele osób mówi, że mając nadciśnienie, nie może pić ani mocnej herbaty, ani mocnej kawy, bo to napoje, które zawierają różne aktywne substancje, mogące wpływać na podwyższenie ciśnienia. Nic bardziej błędnego! Okazuje się, że te właśnie polifenolowe związki działają dylatacyjnie i mamy na to dowody. […] Rzadko myśli się o hipotencyjnym wpływie kawy, a z analizy wielu badań wynika, że zarówno skurczowe, jak i rozkurczowe ciśnienie w sposób istotny statystycznie obniża się u osób, które spożywają powyżej 4 filiżanek kawy dziennie. Efekt ten jest zauważalny także u osób pijących 1 do 4 filiżanek⁶.

Neuropsycholog: kawa pomaga zapobiegać chorobie Alzheimera

Na chorobę Alzheimera nie wynaleziono jeszcze leku, ale istnieją badania, mówiące, że sami możemy obniżyć jej ryzyko. Warto prowadzić w tym celu zdrowy tryb życia i nie dopuszczać do otyłości. Zdrowy styl życia to przecież także dieta, a w tej nie powinno zabraknąć kawy. Pijąc kawę, wspieramy układ nerwowy na różne sposoby. Kawa zwiększa przepływ krwi w mózgu, a przez to poprawia pamięć i funkcje poznawcze. Dowiedziono też, że jej regularne picie spowalnia rozwój otępienia, a to właśnie ono u 3 na 4 pacjentów jest główną przyczyną choroby Alzheimera. Jeśli jednak chcemy w pełni skorzystać z prewencyjnego działania kawy na mózg, warto zacząć ją pić zawczasu⁷ – radzi dr n. med. Anna Barczak, neuropsycholog kliniczna z Oddziału Alzheimerowskiego Szpitala MSW w Warszawie:

Fizjologiczne aspekty starzenia, które dotykają nas od mniej więcej 50. roku życia, możemy dzięki kawie nieco spowolnić. Oczywiście to spowolnienie będzie wiązało się także ze zmniejszeniem łagodnych zaburzeń poznawczych, jak i innych schorzeń neurozwyrodnieniowych. […] Zapobieganie otępieniu jest o tyle ważne, że jest to proces długofalowy i najlepiej zacząć go od naszych lat średnich, nie czekając aż rozwinie się w pełni zespół otępienny. […] Z kawy nie trzeba rezygnować również w starszym wieku, bo po osiemdziesiątce 3 filiżanki dziennie mogą znacząco wspomagać pamięć⁸.

Pijmy kawę na zdrowie!

Korzystny wpływ kawy na zdrowie nie zamyka się na prewencji cukrzycy, chorób serca czy zapobieganiu zmianom w mózgu. Przed nauką jeszcze wiele odkryć na tym polu, lecz już teraz wiadomo, że kawę warto pić każdego dnia, najlepiej w ilości 3 do 5 filiżanek. Przychyla się do tego coraz więcej lekarzy, w tym prof. dr hab. Mirosław Jarosz, który mówi w imieniu swoich koleżanek i kolegów:

My, lekarze, często musimy ograniczyć pacjentowi spożycie tłuszczu, soli, cukru z powodów medycznych. Dlatego powinniśmy równocześnie zwrócić mu uwagę, że z elementów diety smacznych i lubianych na pewno pozostaje mu kawa – może zwiększyć jej ilość czy zacząć ją pić!⁹

 

¹ Wolnicka K., Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, Talerz zdrowego żywienia, https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/talerz-zdrowego-zywienia/ [dostęp 15.09.2021 r.].
² Kawa w Piramidzie Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej. Wywiad z prof. dr. hab. Mirosławem Jaroszem, dyrektorem Instytutu Żywności i Żywienia, „Lekarz POZ” 6/2018 vol. 4, cyt. za: https://www.termedia.pl/Kawa-w-Piramidzie-Zdrowego-Zywienia-i-Aktywnosci-Fizycznej-r-n-Wywiad-z-prof-dr-hab-Miroslawem-Jaroszem-dyrektorem-Instytutu-Zywnosci-i-Zywienia,98,34502,1,0.html [dostęp 15.09.2021 r.].
³ Kawa może zmniejszać ryzyko cukrzycy typu 2 o 25% (przegląd najnowszych badań), https://kawaizdrowie.pl/pl/czy-wiesz-ze-/kawa-moze-zmniejszac-ryzyko-cukrzycy-typu-2-przeglad-najnowszych-badan [dostęp 15.09.2021 r.].
⁴ Wierzejska R., Kawa w diecie i w profilaktyce cukrzycy, „Diabetologia Praktyczna” 2020;6(2):157-161, https://journals.viamedica.pl/diabetologia_praktyczna/article/view/68663 [dostęp 15.09.2021 r.].
⁵ Kawa może zmniejszać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, https://kawaizdrowie.pl/pl/czy-wiesz-ze-/kawa-moze-zmniejszac-ryzyko-chorob-sercowo-naczyniowych [dostęp 15.09.2021 r.].
⁶ Mamcarz A., Rola kawy w aktualnych zaleceniach żywieniowych, ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki chorób sercowo-naczyniowych, wykład z 15 lipca 2020 r., https://kawaizdrowie.pl/pl/czy-wiesz-ze-/warto-pic-kawe-bedac-seniorem [dostęp 15.09.2021 r.].
⁷ Wykład dr n. med. Anny Barczak, wygłoszony 27 czerwca 2020 r. w trakcie "Forum Medycyny Rodzinnej - virtualmeeting", https://kawaizdrowie.pl/pl/czy-wiesz-ze-/wyklad-dr-n-med-anny-barczak-czy-i-jak-picie-kawy-zapobiega-rozwinieciu-sie-otepienia [dostęp: 15.09.2021 r.].
⁸ Tamże
⁹ Kawa w Piramidzie Zdrowego Żywienia…, dz. cyt.