Skąd się bierze kawa?

Sypiąc kawę do kawiarki czy ekspresu, rzadko zastanawiamy się nad drogą, jaką przeszła nim trafiła w nasze ręce. Tymczasem początki naszej codziennej małej czarnej są mocno egzotyczne. Sięgają dalekich krain i malowniczych wzgórz o wschodzie słońca. Skąd się bierze kawa? Jak i gdzie jest uprawiana? Wyjaśniamy.

Na dobry początek: kawowiec

Zanim kawa trafi do naszych filiżanek, musi po prostu wyrosnąć. Ziarna kawy, jakie znamy, pochodzą z kawowca – tropikalnego, wiecznie zielonego krzewu z rodzaju Coffea. Choć kawowiec występuje aż w 104 gatunkach, tylko niektóre z nich rodzą owoce nadające się do spożycia. Ludzkość zna i uprawia kawowce już od VI wieku, a przez lata krzew ten rozpowszechnił się na kilku kontynentach. Uprawa kawy wymaga specyficznego klimatu, a optymalne warunki dla jej wzrostu i rozwoju występują w tzw. „pasie kawowym”, czyli w obszarze pomiędzy Zwrotnikiem Raka a Zwrotnikiem Koziorożca.

Arabika z zielonych wzgórz

Choć gatunków kawowca jest ponad sto, światowy handel zdominowały dwie odmiany kawy: arabika (Coffea arabica) i robusta (Coffea canephora). Nasze podniebienia podbiła głównie ta pierwsza – ¾ światowych upraw i produkcji kawy stanowi właśnie arabika. Ciemnozielone krzewy arabiki rosną najlepiej na dużych wysokościach, powyżej 900 m n.p.m., gdzie nie dosięgają ich choroby ani grzyby (np. rdza kawowa). Rodzą okrągłe owoce, w których dojrzewają 2 płaskie nasionka kawy, zwane ziarnami. Do wzrostu arabika potrzebuje temperatury od 15 do 24 stopni (stąd również uprawy na wysokościach), a jej owoce osiągają dojrzałość przez 7 do 9 miesięcy.

Robusta – spalona słońcem

Drugim popularnym gatunkiem kawy jest robusta. Krzewy, a raczej drzewka robusty, osiągają wysokość do 10 metrów i rodzą okrągłe owoce. Każdy z nich kryje ziarna kawy – mniejsze niż ziarna arabiki i różniące się od niej aromatem. Ten rodzaj kawowca częściej spotkamy w klimacie suchym, gorącym i bardziej surowym, bo robusta to gatunek odporny na kaprysy pogody. W przeciwieństwie do arabiki, robusta może rosnąć także na niższych terenach: nie ma przeciwwskazań, aby uprawiać ją na wysokości do 800 m n.p.m.

Światowe uprawy kawy i kawowca

Z racji na wymagania klimatyczne, kawa uprawiana jest w miejscach ciepłych, głównie w Ameryce Południowej i Środkowej, na Karaibach, w Afryce i Azji. Łącznie spotkać ją można w ok. 80 krajach, przy czym arabika to specjalność Ameryki Łacińskiej i Środkowej, a robusta jest domeną Azji Południowo-Zachodniej. Od lat najwięcej kawy produkuje i eksportuje Brazylia – w 2018 roku wyprodukowano tam prawie 62 mln 60-kilogramowych worków kawy! Co ciekawe, drugim światowym producentem kawy pozostaje rzadko kojarzony z nią Wietnam, na 3 miejscu jest Kolumbia¹.

Co dzieje się z owocami kawowca po ich zebraniu? Dowiedz się, jak powstaje kawa z naszego artykułu.

¹ Dane serwisu Statista.com, cyt. za: Coffee production worldwide from 2003/04 to 2018/19 (in million 60 kilogram bags), https://www.statista.com/statistics/263311/worldwide-production-of-coffee/ [dostęp 2.03.2021 r.].