Spożywanie kawy a nowotwory przewodu pokarmowego

Kawa a nowotwór przełyku

Ogółem nie ma żadnych dowodów wskazujących na jakikolwiek związek pomiędzy ryzykiem zachorowania na nowotwór przełyku i ilością spożywanej kawy.

• W pewnym przeglądzie literatury połączono dane pochodzące z 22 badań (17 badań kliniczno-kontrolnych, 2 zbiorczych analiz i 3 badań kohortowych; 14 z nich zostało przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych i Europie), opublikowanych w latach 1974-2008, w celu przeanalizowania związku pomiędzy spożywaniem kawy i ryzykiem zachorowania na nowotwór przełyku¹⁶. W większości badań nie stwierdzono żadnych zmian w kwestii ryzyka zachorowania na nowotwór przełyku przy spożywaniu 3 lub więcej filiżanek kawy dziennie lub zaobserwowano zmniejszenie tegoż ryzyka. Zauważono jednak, że w większości badań stwierdzono zwiększone ryzyko związane ze wzrostem temperatury gorących napojów. Mogą to być jednak dane tendencyjne ze względu na to, że w powyżej opisanych badaniach nie podano dokładnej temperatury kawy, ilości spożywanej kawy i częstotliwości jej spożywania, a także nie określono typu badanego nowotworu przełyku¹⁶.
• W obszernej metaanalizie opublikowanej w 2011 roku zaobserwowano zmniejszenie ryzyka zachorowania na nowotwór przełyku wynikające ze spożywania kawy (ryzyko względne 0.55)⁹.
• W 2011 roku przeprowadzono obszerne badanie prospektywne w Norwegii, w którym przez ponad 14 lat regularnie analizowano dane napływające od 389,624 mężczyzn i kobiet w średnim wieku. W badaniu tym nie stwierdzono żadnego związku pomiędzy spożywaniem kawy i ryzykiem zachorowania na nowotwór przełyku¹⁷.
•  W 2013 przeprowadzono metaanalizę 7,376 przypadków zachorowań na nowotwór przełyku, w której stwierdzono, że zarówno kawa jak i zielona herbata, ale nie czarna herbata, działają ochronnie zmniejszając ryzyko zachorowania na nowotwór przełyku¹⁸.
• Opublikowane  w 2017 roku przez Światowy Fundusz Badań nad Rakiem (WCRF) drugie sprawozdanie ekspertów, tj. przegląd światowych danych dot. żywności, odżywiania, aktywności fizycznej i 17 rodzajów nowotworów, nie wskazuje na żadne powiązania pomiędzy kawą i nowotworem przełyku¹⁹.
• W 2016 roku w przeglądzie badań przeprowadzonym przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) stwierdzono, że większość danych nie wskazuje na żadne powiązanie pomiędzy spożywaniem kawy i nowotworem przełyku⁵.

Kawa a nowotwór żołądka

W serii metaanaliz dotyczących powiązań między spożywaniem kawy i ryzykiem zachorowania na nowotwór żołądka wyciągnięto różne wnioski, z czego większość wskazywała na brak powiązań pomiędzy spożywaniem kawy i ryzykiem zachorowania na nowotwór żołądka.

• W pewnym przeglądzie systematycznym i metaanalizie 23 badań nie stwierdzono żadnego powiązania pomiędzy spożywaniem kawy i zachorowaniem na nowotwór żołądka w żadnej kohorcie (ryzyko względne 1.02) i żadnym badaniu kliniczno-kontrolnym (ryzyko względne 0.97)²⁰.
• W przeprowadzonej w 2014 roku metaanalizie stwierdzono, że spożywanie kawy nie jest powiązane z ryzykiem zachorowania na nowotwór żołądka, jednakże autor analizy zasugerował, że palenie może być czynnikiem zakłócającym i zmieniać niektóre wyniki badania, dlatego też istnieje konieczność przeprowadzenia dalszych badań w tym zakresie²¹.
• Spośród pięciu metaanaliz opublikowanych w 2015 roku w dwóch stwierdzono, że kawa nie jest związana z ryzykiem zachorowania na nowotwór żołądka^22,23, a w trzech innych zasugerowano, że taka zależność może zachodzić^24-26. W niektórych badaniach odnotowano różne wyniki wśród badanych pochodzących ze Stanów Zjednoczonych w porównaniu do Europejczyków i Azjatów, a także wśród badanych obserwowanych przez 10 lub mniej lat²³, podczas gdy w innych badaniach zasugerowano, że spożywanie kawy może być czynnikiem powodującym nowotwór wpustu żołądka^23,26 (nowotwór występujący w górnej części żołądka); w związku z rozbieżnością wyników, istnieje konieczność przeprowadzenia dalszych badań w celu doprecyzowania danych.
• W opublikowanym w 2007 roku przez Światowy Fundusz Badań nad Rakiem (WCRF) drugim sprawozdaniu ekspertów przypisano kawę do grupy produktów oznaczonych jako „Ograniczona liczba dowodów – brak wniosków” w nawiązaniu do nowotworu żołądka¹⁹.
• W 2016 roku, IARC podsumowała, że nie zebrano wystarczającej liczby dowodów do stwierdzenia, że istnieje związek pomiędzy spożyciem kawy i nowotworem żołądka.

Kawa a nowotwór górnego odcinka przewodu pokarmowego i górnych dróg oddechowych

Choć niektóre badania sugerują, że zachodzi odwrotna zależność pomiędzy spożywaniem kawy i ryzykiem zachorowania na nowotwór jamy ustnej / gardła, w przeglądzie badań z 2016 r. IARC stwierdziła, że dostępne dane są niewystarczające do wyciągnięcia takich wniosków.

•  W systematycznym przeglądzie badań obserwacyjnych opublikowanym w latach 1989-2009, odnotowano 36% spadek ryzyka zachorowania na nowotwór jamy ustnej / gardła (ryzyko względne 0.64) pomiędzy osobami pijącymi najwięcej (3-5 filiżanek kawy dziennie) i najmniej (do 1 filiżanki kawy dziennie) kawy. W przeglądzie tym wzięto pod uwagę 2,633 przypadków z jednego badania kohortowego i 8 przypadków z badań kliniczno-kontrolnych. Nie znaleziono jednak żadnego powiązania pomiędzy spożywaniem kawy i nowotworem krtani. Badania te nie były znacząco zróżnicowane²⁷.
• W dwóch metaanalizach stwierdzono odwrotną zależność pomiędzy spożywaniem kawy a nowotworem jamy ustnej czy gardła (ryzyko względne 0.49)^9,28.
• Co więcej, w obszernym badaniu prospektywnym przeprowadzonym w Norwegii, w którym przez ponad 14 lat regularnie analizowano dane napływające od 389,624 mężczyzn i kobiet w średnim wieku, nie stwierdzono żadnego związku pomiędzy ilością spożywanej kawy i ryzykiem zachorowania na nowotwór jamy ustnej i krtani. Niemniej jednak autorzy nie byli w stanie całkowicie wykluczyć niewielkiej odwrotnej zależności¹⁷.
• W dwóch metaanalizach przeprowadzonych w 2014 roku, analizujących powiązania między spożywaniem kawy i nowotworami krtani, wyciągnięto sprzeczne wnioski. W jednym z nich zasugerowano, że herbata i kawa nie przyczyniają się do nowotworów krtani²⁹, w drugim uznano, że tylko spożywanie kawy jest związane ze zwiększonym ryzykiem zachorowania³⁰.
• W opublikowanym w 2007 roku przez Światowy Fundusz Badań nad Rakiem (WCRF) drugim sprawozdaniu ekspertów przypisano kawę do grupy produktów oznaczonych jako „Ograniczona liczba dowodów – brak wniosków” w nawiązaniu do nowotworu jamy ustnej, gardła oraz krtani¹⁹.
• W 2016 roku IARC podsumowała, że dostępne dowody mogą sugerować odwrotną zależność, wyniki badań nie są jednolite i w związku z tym nie można wyciągnąć żadnych wniosków⁵.

Kawa a nowotwór wątroby

Nowotwór wątroby jest piątym najczęściej występującym typem nowotworu na świecie i piętnastym w Europie². W badaniach analizujących zależność pomiędzy spożywaniem kawy i ryzykiem zachorowania na nowotwór wątroby stwierdzono odwrotną zależność, i takie same wnioski wyciągnęła IARC w swoim przeglądzie badań naukowych z 2016 roku. Spożywanie kawy zdaje się być połączone z wolniejszym postępowaniem chorób wątroby.

W czterech metaanalizach stwierdzono znaczne zmniejszenie ryzyka wystąpienia nowotworu wątroby^31-34. W jednej z nich odnotowano 40% zmniejszenie ryzyka wystąpienia nowotworu wątrobowokomórkowego u osób pijących dowolne ilości kawy w porównaniu do osób, które kawy nie piją³⁴. Wyniki przeprowadzonego w 2015 roku wieloośrodkowego, prospektywnego badania kohortowego w Europie dostarczyły dalszych i mocnych dowodów potwierdzających tezę, że istnieje odwrotna zależność pomiędzy spożywaniem kawy / herbaty i zmniejszonym ryzykiem wystąpienia nowotworu wątrobowokomórkowego³⁵.

Co więcej, w badaniu kliniczno-kontrolnym przeprowadzonym w Hong Kongu wśród nosicieli wirusa zapalenia wątroby typu B (grupa większego ryzyka zachorowania na nowotwór wątroby) stwierdzono, że w osób pijących kawę w sposób umiarkowany, cztery lub więcej razy w tygodniu, ryzyko wystąpienia nowotworu wątroby jest 59% niższe niż u osób, które w ogóle nie piją kawy.

Wystąpiła też znacząca zależność dawka-odpowiedź³⁶. Dalsze badania wykazały, że ryzyko przekształcenia się zapalenia wątroby typu C w nowotwór jest redukowane o 22% wraz z każdą filiżanką spożytej kawy, a przy spożywaniu co najmniej 3 filiżanek kawy dziennie ryzyko rozwinięcia się choroby obniża się o 62%³⁷.

W 2015 roku opublikowano badanie, w którym analizowano związek pomiędzy nowotworem wątroby i markerami biologicznymi. Wynikiem tego badania było wykrycie, że odwrotna zależność pomiędzy spożywaniem kawy i ryzykiem zachorowania na nowotwór wątrobowokomórkowy jest częściowo spowodowana przez markery biologiczne zapalenia i uszkodzenia komórek wątrobowych³⁸. Co więcej, opublikowane w 2015 roku przez WCRF sprawozdanie dotyczące nowotworu wątroby opisuje kawę jako czynnik prawdopodobnie powodujący zmniejszenie ryzyka zachorowania³⁹. 

W przeglądzie badań z 2016 roku IARC podsumowuje, że zebrane dowody wskazują na stałą i statystycznie istotną zależność odwrotną pomiędzy spożyciem kawy i nowotworem wątroby⁵.

Jak dotąd opisano dwa możliwe mechanizmy tłumaczące powiązanie kawy ze zmniejszonym ryzykiem zachorowania na nowotwór wątroby i spowolnieniem rozwoju chorób wątroby^6,7,32,36.

• Marskość wątroby jest głównym czynnikiem ryzyka zachorowania na nowotwór wątroby, a kawa zapobiega podwyższaniu poziomów aminotransferaz wątrobowych, które są markerami choroby wątrobowej.
• Kawa może zmniejszać poziom żelaza we krwi, tym samym zmniejszając ryzyko powstawania nowotworów wątroby.

Rola antyoksydantów i innych składników kawy nie została jak dotąd ustalona i wymaga dalszych badań.

Kawa a nowotwór trzustki

Badania naukowe nie potwierdzają związku pomiędzy spożywaniem kofeiny i zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwór trzustki. Niektóre, choć nie wszystkie, badania sugerują, że istnieje zależność odwrotna w takim zestawieniu.

• W 1990 roku IARC oświadczyła, że dowody wskazujące na powiązania pomiędzy kawą i nowotworem trzustki nie są wystarczające. Pozytywne wyniki pierwszych badań, opublikowanych w 1970 i 1981 roku, zostały przypisane pojawieniu się czynników zakłócających. Co więcej, grupa kontrolna w tych badaniach składała się z pacjentów, którzy cierpieli na dolegliwości żołądkowo-jelitowe, mogące prowadzić do zakłócenia przebiegu badania i zmniejszenia ilości spożywanej przez nich kawy⁷.
• Po publikacji monografii w 1991 roku przez IARC, WCRF przygotował sprawozdanie, w którym opisano metaanalizę 37 badań kliniczno-kontrolnych i 18 badań kohortowych. W badaniu tym wykryto ryzyko względne wystąpienia choroby o wartości 1.04 u osób pijących kawę i 1.00 u osób niepijących kawy⁸. Innymi słowy, spożywanie kawy nie spowodowało zwiększenia ryzyka wystąpienia nowotworu trzustki.
• Po przeprowadzeniu tej metaanalizy, w Japonii powstało obszerne badanie kohortowe, w którym udział wzięło 102,137 badanych, obserwowanych na przestrzeni 11 lat. W badaniu tym nie zaobserwowano zwiększonego ryzyka zachorowania na nowotwór trzustki wynikającego ze spożywania kawy⁴⁰. Wykazano wręcz, że w przypadku mężczyzn spożywających 3 filiżanki kawy dziennie ryzyko to maleje w porównaniu do mężczyzn, którzy w ogóle nie piją kawy.
• Przeprowadzono także metaanalizę składającą się z 14 badań kohortowych, w których analizowano powiązania między spożywaniem kawy i ryzykiem zachorowania na nowotwór trzustki. Jej wynikiem było stwierdzenie, że istnieje zależność odwrotna pomiędzy tymi dwoma zjawiskami (ryzyko względne 0.82)⁹. 
• Istnienie odwrotnej zależności pomiędzy spożywaniem kawy i ryzykiem zachorowania na nowotwór trzustki u mężczyzn stwierdzono także po przeprowadzeniu metaanalizy obejmującej 14 badań kohortowych przeprowadzonych w Europie, Stanach Zjednoczonych i Japonii. W badaniach wzięło udział 671,080 (z czego 1,496 cierpiało na chorobę nowotworową), których losy śledzono przez ponad 14 lat⁴¹.
• U osób regularnie pijących kawę ryzyko wystąpienia nowotworu jest średnio o 18% niższe niż u osób, które nie piją kawy, gdzie u osób pijących małe lub umiarkowane ilości kawy ryzyko zmniejsza się o 14%, a u osób pijących duże ilości kawy o 32%. Ogólnie rzecz biorąc, jedna dodatkowa filiżanka kawy dziennie jest łączona ze zmniejszeniem ryzyka zachorowania na nowotwór trzustki o 4%.
• W metaanalizie 37 badań kliniczno-kontrolnych i 17 badań kohortowych, w których udział wzięło 10,594 osób chorujących na nowotwór trzustki, wykazano, że spożycie kawy w większości przypadków nie było definitywnie połączone z wystąpieniem nowotworu trzustki, nawet gdy pod uwagę brano fakt, że pacjent palił, także w dużych ilościach⁴².
• Co więcej, w dwóch badaniach kliniczno-kontrolnych przeprowadzonych we Włoszech nie stwierdzono żadnego związku pomiędzy ilością spożywanej kawy, okresem jej spożywania i ryzykiem zachorowania na nowotwór trzustki, sugerując, że nie ma związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy spożywaniem kawy i nowotworem trzustki⁴³.
• WCRF w sprawozdaniu dot. nowotworu trzustki z 2012 roku kawa widnieje pod rubryką „istotny wpływ na zwiększenie ryzyka zachorowania mało prawdopodobny”⁴⁴.
• W sprawozdaniu IARC z 2016 roku podsumowano, że badanie kohortowe i kliniczno-kontrolne badania populacji nie wykazały żadnego związku pomiędzy spożywaniem kawy i zachorowaniem na nowotwór trzustki⁵. 

Kawa a nowotwór jelita grubego

Nazwa analizy	Liczba analizowanych badań	Wnioski
Giovannucci E. (1998) Meta-analysis of coffee consumption and risk of colorectal cancer.  [przyp. tłum. Metaanaliza spożycia kawy i ryzyko wystąpienia nowotworu jelita grubego].	5 badań kohortowych 12 badań kliniczno-kontrolnych	24% mniejsze ryzyko (ryzyko względne 0.76) u osób spożywających duże ilości kofeiny (co najmniej 4 filiżanki kawy dziennie) w porównaniu do osób niepijących kawy.
Tavani A. et al. (2004) Coffee, decaffeinated coffee, tea and cancer of the colon and rectum: a review of epidemiological studies 1990-2003. [przyp. tłum. Kawa, kawa bezkofeinowa, herbata a nowotwór okrężnicy i odbytu: przegląd badań epidemiologicznych z lat 1990-2003].	3 badania kohortowe 15 badań kliniczno-kontrolnych	W badaniach kohortowych nie znaleziono żadnej zależności, a w badaniach kliniczno-kontrolnych opisano ryzyko relatywne o wartości poniżej 1.
Oba S. et al. (2006) The relationship between the consumption of meat, fat, and coffee and the risk of colon cancer: a prosepctive study in Japan.  [przyp. tłum. Zależność pomiędzy spożywaniem mięsa, tłuszczu oraz kawy i ryzykiem wystąpienia nowotworu okrężnicy: badanie prospektywne przeprowadzone w Japonii]; oraz Lee K.J. et al. (2007) Coffee consumption and risk of colorectal cancer in a population-based prospective cohort of Japanese men and women.  [przyp.tłum. Spożywanie kawy i ryzyko wystąpienia nowotworu jelita grubego w prospektywnym i kohortowym badaniu populacji mężczyzn i kobiet w Japonii].	2 prospektywne badania kohortowe	W obydwu badaniach odnotowano zmniejszenie ryzyka zachorowania o 56% przy spożyciu 3 lub więcej filiżanek kawy dziennie, ale tylko u kobiet.
Je Y. et al. (2009) Coffee consumption and risk of colorectal cancer: a systematic review and meta-analysis of prospective cohort studies.  [przyp. tłum. Spożywanie kawy a ryzyko wystąpienia nowotworu jelita grubego: przegląd systematyczny i metaanaliza prospektywnych badań kohortowych].	12 badań kohortowych	Nie wykryto żadnego wpływu kawy na ryzyko zachorowania na nowotwór jelita grubego. Nie odnotowano też żadnych znaczących zmian pomiędzy różnymi płciami i umiejscowieniem nowotworu, ale zasugerowano, że może istnieć niewielka odwrotna zależność u kobiet.
Galeone C. et al. (2010) Coffee consumption and risk of colorectal cancer: a meta-analysis of case-control studies. [przyp. tłum. Spożywanie kawy a ryzyko wystąpienia nowotworu jelita grubego: metaanaliza badań kliniczno-kontrolnych].	12 badań kohortowych	Stwierdzono zmniejszenie ryzyka zachorowania o 17% u osób pijących kawę w porównaniu do osób, które kawy nie piją, gdzie ryzyko spadało o 6% z każdą filiżanką spożytej kawy, i o 30% (ryzyko względne 0.70) w przypadku osób spożywających duże dawki kawy.
Yu X. et al. (2011) Coffee consumption and risk of cancers: a meta-analysis of cohort studies. [przyp. tłum. Spożywanie kawy a ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych: metaanaliza badań kohortowych].	15 badań kohortowych	Stwierdzono zależność odwrotną spożycia kawy i ryzyka zachorowania na nowotwór jelita grubego.
Li G. et al. (2012) Coffee consumption and risk of colorectal cancer: a meta-analysis of observational studies. [przyp. tłum. Spożywanie kawy a ryzyko wystąpienia nowotworu jelita grubego: metaanaliza badań obserwacyjnych].	16 badań kohortowych 25 badań kliniczno-kontrolnych	Wyniki badania sugerują, że spożycie kawy może znacząco zmniejszyć ryzyko zachorowania na nowotwór jelita grubego i nowotwór okrężnicy, szczególnie u Europejczyków i kobiet.

Przeprowadzono jak dotąd całą serię metaanaliz w celu zbadania związku pomiędzy spożyciem kawy i ryzykiem zachorowania na nowotwór jelita grubego. Niektóre z nich sugerują, że istnieje zależność odwrotna pomiędzy tymi dwoma zjawiskami.

• W 2004 roku przeprowadzono metaanalizę, w której badano wpływ kawy na ryzyko zachorowania na nowotwór jelita grubego. Metaanaliza ta objęła 3 badania kohortowe i 15 badań kliniczno-kontrolnych z Japonii, osiem z krajów europejskich, Argentyny i Stanów Zjednoczonych. W badaniach udział wzięło 147,227 osób, z czego 8,713 chorowało na nowotwór⁴⁵. Autorzy metaanalizy zauważyli, że metodologia analizowanych badań była różnorodna. W badaniach kohortowych nie zaobserwowano żadnego powiązania między spożywaniem kawy i zachorowaniami na nowotwór jelita grubego, natomiast w badaniach kliniczno-kontrolnych zazwyczaj znajdowano ryzyko względne o wartości poniżej 1.
• W innej metaanalizie 5 badań kohortowych i 12 badań kliniczno-kontrolnych, w których udział wzięło 6,192 osób chorych na nowotwór jelita grubego, wykryto zmniejszenie ryzyka zachorowania na nowotwory o 24% (ryzyko relatywne 0.76) u osób spożywających duże ilości kawy (co najmniej 4 kubki/dzień) w porównaniu do osób niepijących kawy⁴⁶. Przeprowadzone później metaanalizy wykazały jednak, że choć nie zaobserwowano żadnego ochronnego działania kawy przeciwko nowotworowi jelita grubego, nie odnotowano też żadnych efektów ubocznych⁴⁷.
• W 2010 roku przeprowadzono metaanalizę obejmującą 24 badania kliniczno-kontrolne, w której odnotowano zmniejszenie ryzyka zachorowania na nowotwory o 17% u osób pijących w porównaniu do osób niepijących kawy, gdzie ryzyko spadało o 6% wraz z każdą kolejną filiżanką spożytej kawy i o 30% (ryzyko relatywne 0.70) w przypadku osób spożywających duże ilości kawy⁴⁸.
• W innej metaanalizie, w której wzięto pod uwagę 15 badań kohortowych analizujących wpływ spożywania kawy na nowotwór jelita grubego, znaleziono zależność odwrotną pomiędzy spożywaniem kawy i ryzykiem zachorowania na nowotwór jelita grubego⁹. Do takich samych wniosków doszli autorzy metaanalizy przeprowadzonej w 2012 roku, obejmującej badania obserwacyjne 15,522 osób, w której zasugerowano, że spożycie kawy może znacznie obniżyć ryzyko zachorowania na nowotwór jelita grubego i okrężnicy, szczególnie w przypadku Europejczyków i kobiet⁴⁹.
• W dwóch badaniach kohortowych przeprowadzonych w Japonii, w których udział wzięło 31,550 i 96,000 osób, stwierdzono zmniejszenie ryzyka zachorowania o 56% przy spożywaniu 3 lub więcej filiżanek kawy dziennie, ale tylko w przypadku kobiet^50,51.
• Badanie społeczne przeprowadzone w północnym Izraelu, w którym w grupie eksperymentalnej znajdowało się 5,145 osób, a w grupie kontrolnej 4,097 osób z badania epidemiologii molekularnej nowotworu jelita grubego (ang. MECC), zasugerowało, że spożycie kawy jest związane z 26% zmniejszeniem ryzyka zachorowania na nowotwór jelita grubego⁵².
• Sprawozdanie dot. nowotworu okrężnicy i odbytu opublikowane przez WCRF w 2011 roku nie wspomina o kawie jako czynniku zagrożenia⁵³.
• Według przeglądu badań przeprowadzonego w 2016 roku przez IARC, najbardziej wiarygodne badania kohortowe nie potwierdzają żadnego związku pomiędzy spożyciem kawy i zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwór jelita grubego⁵.

Tylko w jednej metaanalizie stwierdzono zależność dawka-odpowiedź⁴⁸, która sugeruje obecność efektu progowego lub zróżnicowanie pomiędzy osobami pijącymi kawę i osobami niepijącymi kawy. Zależność ta mogłaby stanowić czynnik zakłócający, związany ze zmniejszeniem spożycia kawy u pacjentów po pojawieniu się pierwszych objawów. Zależność odwrotna spożycia kawy i ryzyka zachorowania na nowotwór jelita grubego może być efektem wielu czynników^45-48,54, w tym:

• Właściwości antynowotworowych zawartych w kawie diterpenów i antyoksydantów.
• Zdolność kawy do pobudzenia okrężnicy do wydzielania kwasów żółciowych i neutralnych steroli.
• Pobudzenia ruchliwości w obrębie okrężnicy i skrócenia czasu, w którym mutageny mają styczność z błoną śluzową jelit.
• Hamujący wpływ kofeiny na rozwój komórek nowotworowych w okrężnicy.