Spożywanie kawy a czynności wątroby

Kawa a ryzyko wystąpienia nowotworu wątroby

W opublikowanym w 2016 roku przez Międzynarodową Agencję do Badań nad Rakiem (ang. IARC), uaktualnionym przeglądzie badań naukowych związanych z kawą i nowotworami, nie znaleziono żadnych definitywnych dowodów na rakotwórcze działanie kawy, podsumowując, że dostępne dane wskazują na zależność odwrotnie proporcjonalną pomiędzy spożywaniem kawy i nowotworem wątroby⁹.

Trzy metaanalizy prospektywnych badań kohortowych i badań kliniczno-kontrolnych dotyczących nowotworu wątroby podsumowały, że 10 omówionych w przeglądzie badań epidemiologicznych wskazuje zależność odwrotnie proporcjonalną pomiędzy spożywaniem kawy i nowotworem wątroby^10-12. Wyniki badań sugerują, że zwiększenie spożycia kawy może zmniejszyć ryzyko zachorowania na nowotwór wątroby.

Zależność odwrotnie proporcjonalną pomiędzy spożyciem kawy i ryzykiem zachorowania na nowotwór wątroby stwierdzono zarówno u badanych mających i niemających historii chorób wątrobowych.

Ogólnie zwiększenie spożycia kawy o 2 filiżanki kawy dziennie jest łączone z 43% zmniejszeniem ryzyka zachorowania na nowotwór wątroby w populacjach.

Dwie uderzające cechy wyników tych badań epidemiologicznych to ich spójność i bardzo duże zmniejszenie obserwowalnego ryzyka zachorowania.

Wyniki badań kohortowych analizowanych w tych metaanalizach wskazują na zależność dawka-odpowiedź pomiędzy częstotliwością spożywania kawy i zmniejszonym ryzykiem zachorowania na nowotwór wątroby. W badaniach kliniczno-kontrolnych zjawisko to jest podobne, ale występuje w nieco mniejszym stopniu. Należy jednak zauważyć, że większość analizowanych badań pochodzi z jednego kraju – Japonii.

W 2011 roku przeprowadzono kolejne badanie kliniczno-kontrolne na chińskiej populacji cierpiącej na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C. Stwierdzono, że umiarkowane spożywanie kaw zmniejszyło ryzyko wystąpienia nowotworu wątrobokomórkowego o prawie połowę i zaobserwowano istotną zależność dawka-odpowiedź, zmniejszającą ryzyko zachorowania u osób pijących umiarkowane ilości kawy o 59%¹³.

Na podstawie wyników badania kliniczno-kontrolnego na grupie pacjentów cierpiących na nowotwór wątrobokomórkowy zasugerowano, że łączne spożycie kawy większe niż 20,000 filiżanek kawy (około 3 filiżanek dziennie) za życia pacjenta jest ujemnie powiązane z ryzykiem wystąpienia tego typu nowotworu. Zależność ta nie miała wpływu na ryzyko wystąpienia nowotworu wątrobokomórkowego u osób chorujących na wirusowe zapalenie wątroby typu B¹⁴.

W badaniu przeprowadzonym na grupie palących tytoń mężczyzn w Finlandii zasugerowano, że spożywanie kawy jest zależne odwrotnie proporcjonalnie do przypadków wystąpienia nowotworu wątroby i śmiertelności wynikającej z przewlekłej choroby wątroby, niezależnie od tego, czy kawa była parzona czy też filtrowana¹⁵.

Dane z wieloetnicznej kohorty w Stanach Zjednoczonych (ang. US Multi Ethnic Cohort) także wskazują, że spożycie kawy jest zależne odwrotnie proporcjonalnie do częstotliwości występowania nowotworu wątrobokomórkowego, wskazując na zmniejszenie ryzyka zachorowania o 38% u osób pijących 2-3 filiżanki kawy dziennie i o 41% u osób spożywających więcej niż 4 filiżanki¹⁶.

Kawa a ryzyko zachorowania na inne choroby wątrobowe

Spożywanie kawy zawsze było wiązane ze zmniejszonym ryzykiem zachorowania na inne schorzenia związane z wątrobą, tym samym sugerując ciągłość korzystnego działania kawy na czynności wątroby. Opublikowany w 2014 roku przegląd systematyczny sugeruje, że spożywanie kawy jest powiązane z korzystnymi wynikami u pacjentów cierpiących na przewlekłą chorobę wątroby, marskość wątroby, wątrobokomórkowy nowotwór i niealkoholową chorobą stłuszczeniową wątroby¹⁷.

• Przeprowadzony w 2009 roku przegląd badań wskazuje, że u pacjentów spożywających większe ilości kawy przebieg zwłóknienia wątroby jest łagodniejszy, szczególnie w przypadku choroby wywołanej przez alkohol¹⁸.
• Niewielkie badanie przekrojowe przeprowadzone w Północnej Ameryce objęło 177 pacjentów czekających na biopsję wątroby przez okres 6 miesięcy¹⁹. Zaobserwowano, że spożywanie kawy jest powiązane z łagodniejszym przebiegiem zwłóknienia wątroby.
• Dane z amerykańskiego powszechnego badania stanu zdrowia i żywienia (ang. NHANES) z lat 1999-2010 sugerują, ze zwiększenie spożycia kawy (w tym kawy bezkofeinowej) jest związane z korzystnym zmniejszeniem stężenia enzymów wątrobowych²⁰.

Przewlekłe choroby wątroby

• We włoskim badaniu przekrojowym, obejmującym 749 pacjentów cierpiących na przewlekłą chorobę wątroby, analizowano powiązanie pomiędzy spożyciem alkoholu i kawy, a występowaniem marskości wątroby²¹. Wyniki badania wskazują na korzystne działanie kawy, jednakże niewielka liczba badanych w niektórych podgrupach czyni te wyniki nierozstrzygającymi.
• W szkockim badaniu zasugerowano, że spożywanie kawy jest powiązane ze zmniejszoną ilością przypadków marskości wątroby u osób cierpiących na przewlekłe choroby wątroby²².
• Dane z amerykańskiej wieloetnicznej kohorty wskazują, że spożywanie kawy jest powiązane ze zmniejszoną częstotliwością występowania przewlekłych chorób wątroby. W porównaniu do osób niepijących kawy, u osób pijących 2-3 filiżanki kawy dziennie stwierdzono 46% zmniejszenie ryzyka wystąpienia śmierci wynikającej z przewlekłej choroby wątroby, a przy spożyciu więcej niż 4 filiżanek kawy dziennie ryzyko to zmniejszyło się o 71% ¹⁶.

Niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby

• W innym włoskim badaniu udział wzięło 137 pacjentów cierpiących na niealkoholową chorobę stłuszczeniową wątroby i porównano ich z grupą 108 innych pacjentów²³. Wyniki badania wykazały, że istnieje potencjalnie korzystna zależność pomiędzy spożyciem kawy i zmniejszeniem ryzyka zachorowania. Wyniki te należy jednak interpretować z ostrożnością ze względu na budowę tego badania (porównano pacjentów z jedną chorobą do pacjentów cierpiących na inne choroby).
• W badaniu przeprowadzonym w Północnej Ameryce analizowano wpływ zachowań żywieniowych na niealkoholową chorobę stłuszczeniową wątroby. W tym celu wykorzystano cztery pełne cykle amerykańskiego powszechnego badania stanu zdrowia i żywienia (ang. NHANES) z lat 2001-2008 i stwierdzono, że spożywanie kofeiny jest niezależnie powiązane ze zmniejszonym ryzykiem wystąpienia niealkoholowej choroby stłuszczeniowej wątroby, wskazując na możliwe działanie ochronne²⁴.
• W badaniu z 2012 roku powiązano spożycie kofeiny zawartej w kawie z rozpowszechnieniem i nasileniem niealkoholowej choroby stłuszczeniowej wątroby. Spożywanie kofeiny zawartej w kawie zostało powiązane ze znacznym zmniejszeniem ryzyka wystąpienia zwłóknienia wątroby u pacjentów cierpiących na niealkoholowe słuszczeniowe zapalenie wątroby²⁵.
• W meksykańskim badaniu kliniczno-kontrolnym badano wpływ antyoksydantów zawartych w kawie poprzez analizę enzymów antyoksydacyjnych i markerów peroksydacji lipidów u pacjentów chorujących i niechorujących na niealkoholową chorobę stłuszczeniową wątrob. Stwierdzono, że spożywanie dużych ilości kawy ma działanie ochronne przeciw niealkoholowej chorobie słuszczeniowej wątroby, jednakże nie stwierdzono żadnej istotnej różnicy pomiędzy analizowanymi czynnikami antyoksydacyjnymi²⁶.
• Dane zebrane od 728 dorosłych biorących udział w sieci badań klinicznych niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby (ang. Non-alcoholic Steatohepatitis Clinical Research Network lub NASH-CRN) wskazują, że spożywanie kawy jest zależne odwrotnie proporcjonalnie od zaawansowanego zwłóknienia wątroby u pacjentów cierpiących na niealkoholową chorobę stłuszczeniową wątroby²⁷.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C

• Amerykańskie prospektywne badanie kohortowe zostało przeprowadzone na 766 osobach cierpiących na wirusowe zapalenie wątroby typu C, których obserwowano przez niemal cztery lata²⁸. U łącznie 230 pacjentów zaobserwowano niekorzystny postęp choroby, tj. wystąpienie marskości wątroby lub postęp choroby o 2 punkty w skali rozwoju marskości wątroby według Ishaka (histologiczna klasyfikacja rozwoju marskości wątroby, z ocenami od 0 do 6). Spożywanie kawy nie zostało powiązane z wynikami tego badania. Stwierdzono jednak statystycznie istotne powiązanie pomiędzy regularnym spożywaniem kawy i zwolnionym tempem rozwoju choroby.
• We Francji przeprowadzono badanie, mające na celu zbadanie wpływu spożywania kofeiny na stopień aktywności i stadium marskości wątroby u pacjentów cierpiących na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C i stwierdzono, że spożywanie kofeiny w ilości większej niż 408 mg dziennie jest powiązane ze zmniejszoną aktywnością histologiczną u tych pacjentów²⁹.
• W badaniu na pacjentach cierpiących na wirusowe zapalenie wątroby typu C zasugerowano, że wśród osób mających przewlekłą infekcję dzienne spożycie filtrowanej kawy może mieć korzystny wpływ na stabilizację zawartego w surowicy enzymu wątrobowego o nazwie aminotransferaza alaninowa (ALT)³⁰.
• Dane zawarte w badaniu zdrowia osób pochodzenia chińskiego zamieszkujących w Singapurze (ang. Singapore Chinese Health Study), przeprowadzonym na kohorcie 63,275 dorosłych, sugerują, że istnieje silna odwrotnie proporcjonalna zależność dawka-odpowiedź pomiędzy spożyciem kawy i ryzykiem wystąpienia marskości wątroby, powiązanej z nie wirusowym zapaleniem wątroby. W porównaniu do osób niepijących kawy, u osób pijących więcej niż 2 filiżanki kawy dziennie zaobserwowano 66% zmniejszenie ryzyka śmiertelności. Nie zaobserwowano natomiast żadnej zależności pomiędzy spożywaniem kawy i wirusowym zapaleniem wątroby typu B, związanym z marskością wątroby³¹.

Nagła zmiana nawyków lub diety u pacjentów, wynikająca z przebiegu choroby lub z przeprowadzanego leczenia, może często mieć wpływ na wyniki badań obserwacyjnych. Dlatego też ważnym jest, aby ocenić czy takie czynniki zakłócające są brane pod uwagę przez autorów badania. Badania kliniczno-kontrolne są szczególnie narażone na takie zakłócenia, szczególnie gdy w grupie kontrolnej także znajdują się osoby chore ; prospektywne badania kohortowe nie są tak bardzo narażone na tego typu utrudnienia.