Spożywanie kawy a nowotwór piersi, jajnika i szyjki macicy

Kawa a nowotwór piersi

Według dostępnych badań kawa ogólnie nie jest powiązana ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwór piersi. Dane zebrane od kobiet przed menopauzą regularnie pijących kawę sugerują, że kawa może mieć także działanie ochronne.

• W jednej metaanalizie stwierdzono, że picie kawy było odwrotnie zależne do ryzyka zachorowania na nowotwór piersi (ryzyko względne 0.94)⁹.
• Wyniki francuskiego badania prospektywnego, w którym obserwowano 67,703 kobiety przez 11 lat, ogółem nie wykazały żadnego związku pomiędzy spożywaniem kawy lub kofeiny i ryzykiem zachorowania na nowotwór piersi⁷⁶.
• W sprawozdaniu na temat nowotworu piersi opublikowanym przez WCRF w 2010 roku nie wymieniono kawy jak czynnika ryzyka⁷⁷.
• W przeglądzie badań przeprowadzonym przez IARC w 2016 roku stwierdzono, że badania pokazują albo brak zależności, albo niewielką zależność odwrotną pomiędzy ryzykiem wystąpienia nowotworu piersi i spożywaniem kawy⁵.

Kobiety po menopauzie

W badaniach nie znaleziono żadnego związku pomiędzy spożywaniem kawy i możliwością wystąpienia nowotworu piersi u kobiet po menopauzie.

• Głównie badania w tej dziedzinie obejmują dużą liczbę osób z Francji, Włoch i Szwecji, obserwowanych na przestrzeni 6-10 lat^6-8.
• W pewnej metaanalizie 9 badań kohortowych i 9 badań kliniczno-kontrolnych  zasugerowano, że zwiększenie ilości spożywanej kawy o 2 filiżanki dziennie zazwyczaj prowadzi do zmniejszenia ryzyka wystąpienia nowotworu piersi⁷⁸. Niemniej jednak wyniki tego badania wykazały nieznaczną zależność odwrotną pomiędzy spożywaniem kawy i zmniejszonym ryzykiem zachorowania na nowotwór piersi u kobiet ze Stanów Zjednoczonych i Europy, w przeciwieństwie do Azjatek. Różnica ta może wynikać z ograniczonej ilości osób biorących udział w badaniach prowadzonych w Azji. Co więcej, spożywanie kawy zdaje się nie być związane ze zwiększeniem czy zmniejszeniem ryzyka wystąpienia łagodnych zmian w piersiach, które mogą prowadzić do rozwoju nowotworu piersi.
• Ponadto w obszernym badaniu przeprowadzonym w Danii nie znaleziono żadnego związku pomiędzy spożywaniem kawy i ryzykiem zachorowania na nowotwór piersi, niezależnie od ilości spożywanej kawy. Nie stwierdzono także żadnej zależności pomiędzy ryzykiem zachorowania a prowadzonym trybem życia czy wskaźnikiem masy ciała (BMI)⁷⁹.
• Pewne szwedzkie badanie, w którym udział wzięło 5,929 kobiet (2,818 w grupie eksperymentalnej i 3,111 w grupie kontrolnej), wykazało 3-krotnie mniejsze ryzyko rozwoju nowotworu piersi u kobiet pijących duże ilości kawy (więcej niż 5 filiżanek kawy) w porównaniu do kobiet pijących mniej niż 1 filiżankę dziennie⁸⁰.
• Dwie inne metaanalizy zostały opublikowane w 2013 roku^81,82: w jednej z nich zasugerowano, że spożywanie kawy/kofeiny może być nieznacznie związane z ryzykiem zachorowania na nowotwór piersi u kobiet po menopauzie (59,018 kobiet cierpiących na nowotwór piersi, 966,263 badanych łącznie)⁸¹. W drugiej (49,497 badanych) stwierdzono, że zwiększone spożycie kawy nie jest znacząco związane ze zmniejszeniem ryzyka wystąpienia nowotworu piersi, ale odnotowano zależność odwrotną w przypadkach negatywnej ekspresji receptora estrogenowego⁸².

Kobiety przed menopauzą

U kobiet przed menopauzą regularne spożywanie kawy (4 filiżanki dziennie) zostało połączone ze zmniejszonym o 38% ryzykiem zachorowania na nowotwór piersi (ryzyko względne 0.62)⁶.

• W badaniu przeprowadzonym w 2006 roku stwierdzono zmniejszone o 25-70% ryzyko wystąpienia nowotworu piersi u kobiet przed menopauzą, będących nosicielkami mutacji w genie BRCA1 i BRCA2, w porównaniu do kobiet niepijących kawy, jeśli dziennie piły 4-6 filiżanek kawy. Taki pozytywny wpływ jest jednak ograniczony do kawy zawierającej kofeinę; nie zaobserwowano takiej zależności w przypadku kawy bezkofeinowej⁸³. Natomiast w przeprowadzonym w 2013 roku badaniu zaobserwowano silną i znaczną zależność pomiędzy spożywaniem kawy i ryzykiem zachorowania na nowotwór piersi u nosicielek mutacji w genie BRCA1⁸¹.
• Ryzyko wystąpienia nowotworu piersi jest także regulowane przez geny kodujące izoenzym CYP1A2, a interakcja pomiędzy spożywaniem kawy i polimorfizmem alleli A i C tego genu jest tematem badań. U kobiet będących nosicielkami co najmniej jednego allela C (AC lub CC), które spożywają kawę, ryzyko wystąpienia nowotworu jest zmniejszone o 64% w porównaniu do kobiet niepijących kawy. Spożywanie kawy nie wpływa w żaden sposób na kobiety posiadające genotyp AA⁸⁴.

Istnieje potrzeba przeprowadzenia dalszych badań w celu bardziej szczegółowego przeanalizowania tej tematyki. Bardzo możliwe, że branie pod uwagę różnic genetycznych podczas analizowania zależności między dietą i chorobami nowotworowymi może być istotną częścią takich badań.

Kawa a nowotwór jajnika

Nowotwór jajnika jest piątym najczęściej występującym i śmiertelnym nowotworem wśród kobiet w Europie². Dotychczasowe badania nie pokazują żadnej zależności pomiędzy spożywaniem kawy i ryzykiem wystąpienia nowotworu jajnika.

• W metaanalizie 8 prawidłowo prowadzonych badań kliniczno-kontrolnych i 3 prospektywnych badań kohortowych stwierdzono, że spożywanie kawy nie ma żadnego wpływu na rozwój nowotworu jajnika⁸⁵.
• Wnioski metaanalizy przeprowadzonej w 2012 roku i czerpiącej z danych zebranych od kobiet biorących udział w Europejskim badaniu prospektywnym w zakresie nowotworów i odżywiania się (ang. EPIC) także wskazują, że badania przeanalizowane przez autorów nie dostarczają wystarczającej ilości dowodów na to, że istnieje związek pomiędzy spożywaniem kawy i herbaty oraz ryzykiem wystąpienia nowotworu jajnika⁸⁶.
• W sprawozdaniu na temat nowotwór jajnika opublikowanym przez WCRF w 2014 roku umieszczono kawę w rubryce „Ograniczona liczba dowodów – Brak wniosków”⁸⁷.
• W przeglądzie badań przeprowadzonym przez IARC w 2016 stwierdzono, że dowody mogące wskazywać na związek pomiędzy spożywaniem kawy i nowotworem jajnika są niewystarczające⁵.

Kawa a nowotwór szyjki macicy

Większość dostępnych danych sugeruje, że spożywanie kawy jest związane ze zmniejszonym ryzykiem wystąpienia nowotworu szyjki macicy. Przegląd badań przeprowadzony przez IARC w 2016 roku wskazuje, że istnieją dowody na związek pomiędzy piciem kawy i zredukowaniem ryzyka wystąpienia nowotworu szyjki macicy.

• W metaanalizie obejmującej 2 badania kohortowe (201 badanych) i 7 badań kliniczno-kontrolnych (2,409 badanych) wykazano, że wśród kobiet pijących kawę ryzyko zachorowania na nowotwór szyjki macicy jest o 20% mniejsze niż u kobiet niepijących kawy (ryzyko względne 0.80). Badania te jednak nie były jednolite⁸⁸. W porównaniu do osób niepijących kawy, u osób pijących małe lub umiarkowane ilości kawy (1-3 filiżanki dziennie) ryzyko zachorowania na nowotwór szyjki macicy było o 13% mniejsze (ryzyko względne 0.87), a u osób pijących duże ilości kawy (więcej niż 4 filiżanki dziennie) o 36% mniejsze (ryzyko względne 0.64). Ryzyko zachorowania było redukowane o 7% z każdą dodatkową filiżanką kawy dziennie. Według danych istnieje zależność odwrotna pomiędzy spożywaniem kawy i ryzykiem wystąpienia nowotworu szyjki macicy, jednakże podłoże istnienia takiej zależności jest niejasne.
• W trzech późniejszych badaniach, nieuwzględnionych w powyższej metaanalizie, także analizowano zależność dawka-odpowiedź pomiędzy spożywaniem kawy i zmniejszonym ryzykiem zachorowania na nowotwór szyjki macicy. W przypadku Amerykanek, u kobiet pijących więcej niż 2 filiżanki kawy dziennie, ryzyko zachorowania na nowotwór szyjki macicy jest zmniejszone o 29-35% w porównaniu do kobiet niepijących kawy^89,90. Otyłe Szwedki spożywające kawę także były w grupie zmniejszonego ryzyka zachorowania na nowotwór szyjki macicy⁹¹.
• Przeprowadzone później metaanalizy wykazały 26% zmniejszenie ryzyka wystąpienia nowotworu szyjki macicy u kobiet pijących kawę w porównaniu do osób niepijących kawy, oraz zmniejszenie ryzyka zachorowania o ponad 30%  u osób pijących duże ilości kawy⁹.
• W metaanalizie przeprowadzonej w 2012 roku, w której udział wzięło 6,628 kobiet cierpiących na nowotwór szyjki macicy, stwierdzono zależność pomiędzy zwiększonym spożyciem kawy i zmniejszonym ryzykiem zachorowania na nowotwór szyjki macicy, zaobserwowaną zarówno w badaniach kohortowych, jak i w badaniach kliniczno-kontrolnych⁹².
• Jedna z metaanaliz opublikowanych w 2015 roku potwierdziła wcześniejsze wnioski sugerujące, że spożywanie kawy i kofeiny może znacznie zmniejszyć częstotliwość występowania nowotworu szyjki macicy. Odwrotna zależność pomiędzy spożywaniem kawy i występowaniem nowotworu szyjki macicy była wyraźniejsza u pacjentów, którzy nigdy nie przechodzili terapii hormonalnej i których wskaźnik masy ciała był mniejszy niż 25kg/m^{2 93}. W innej metaanalizie zasugerowano, że istnieje niewielkie powiązanie pomiędzy spożyciem kawy i ryzykiem zachorowania, jednakże autorzy badania przyznali, że w niektórych badaniach prospektywnych prawdopodobnie opublikowano tylko część zebranych dowodów⁹⁴.
• W sprawozdaniu na temat nowotworu szyjki macicy opublikowanym w 2013 roku przez WCRF, opisano kawę jako możliwy czynnik zmniejszający ryzyko zachorowania, a także wspomniano, że takie działanie zostało stwierdzone zarówno w napojach zawierających kofeinę, jak i w napojach bezkofeinowych, a zatem nie może być ono przypisywane kofeinie⁹⁵.
• W przeglądzie badań z 2016 roku przeprowadzonym przez IARC uznano, że dowody naukowe wskazują na zależność odwrotną pomiędzy spożyciem kawy i ryzykiem zachorowania na nowotwór szyjki macicy⁵.