Spożywanie kawy a występowanie innych typów nowotworów

Kofeina a nowotwór skóry

Nie ma żadnych dowodów na to, że spożywanie kawy jest związane z nowotworem skóry. Kofeina natomiast może chronić komórki skóry przed szkodliwym działaniem promieni UVB.

• W 2008 roku przeprowadzono badanie na myszach, w którym zaobserwowano, że dodanie kofeiny do wody pitnej lub umiejscowienie jej bezpośrednio na skórze prowadziło do obumierania komórek uszkodzonych przez promieniowanie UVB. W 2009 roku przeprowadzono takie samo badanie na kulturach komórki skóry ludzkiej i odnotowano dwukrotnie zwiększoną śmiertelność komórek uszkodzonych przez promienie UVB, co prowadzi do zmniejszenia ryzyka wystąpienia nowotworu skóry⁹⁶.
• Leżący u podstaw tego zjawiska mechanizm molekularny działa podobnie w przypadku obydwu gatunków (przyp. tłum. myszy i ludzi), co doprowadziło autorów badania do wysunięcia hipotezy, że kofeina lub substancja o podobnym działaniu może chronić ludzką skórę przez szkodliwym działaniem promieniowania UVB przy zastosowaniu miejscowym⁹⁷.

W drugim sprawozdaniu ekspertów opublikowanym przez WCRF w 2007 roku przypisano kawę do grupy produktów oznaczonych jako „Ograniczona liczba dowodów – brak wniosków” w nawiązaniu do nowotworu skóry¹⁸. Jednakże w przeprowadzonym w 2015 roku przeglądzie systematycznym i metaanalizie stwierdzono, że istnieją pewne dowody na związek pomiędzy regularnym spożywaniem kawy i zmniejszonym ryzykiem zachorowania na czerniaka, choć autorzy badania doszli także do wniosku, że konieczne są dalsze badania w tym zakresie⁹⁸. W dwóch innych badaniach przeanalizowano zależność dawka-odpowiedź. W publikacji z 2015 roku zasugerowano, że ryzyko zachorowania na czerniaka skóry zmniejszyło się o 3% przy zwiększeniu spożycia kawy o 1 filiżankę w przypadku kawy ogółem i o 4% w przypadku kawy zawierającej kofeinę⁹⁹. W późniejszym badaniu przeprowadzonym w 2016 roku stwierdzono, że istnieje liniowa zależność dawka-odpowiedź pomiędzy zmniejszonym ryzykiem zachorowania na czerniaka złośliwego i spożyciem kawy zawierającej kofeinę. Nie wykryto takiej zależności w przypadku kawy bezkofeinowej¹⁰⁰.

Kawa a nowotwór płuca

Choć spożywanie dużych ilości kawy (więcej niż 5 filiżanek dziennie) zostało powiązane ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwór płuc, należy być ostrożnym z interpretowaniem wyników badań nad związkiem pomiędzy spożywaniem kawy i rakiem płuc, gdyż czynniki zakłócające mogą mieć na nie wpływ.

• W przeprowadzonej w 2010 roku metaanalizie, w której przeanalizowano 5 badań prospektywnych i 8 badań kliniczno-kontrolnych, obejmujących 5,347 osób chorych na nowotwór płuc i 104,911 zdrowych osób, stwierdzono dodatnią zależność pomiędzy spożywaniem największej ilości kawy (co najmniej 5-7 filiżanek dziennie) i nowotworem płuc, tj. u osób spożywających największe ilości kawy odnotowano zwiększone o 27% ryzyko zachorowania na nowotwór płuc (ryzyko względne 1.27). Zwiększenie spożycia kawy o 2 filiżanki dziennie prowadziło do wzrostu ryzyka zachorowania na nowotwór płuc o 14% (ryzyko względne 1.14)¹⁰¹.
• U osób spożywających największe ilości kawy zaobserwowano znaczące powiązanie pomiędzy zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwór płuc w badaniach prospektywnych oraz w badaniach przeprowadzonych w Ameryce i Japonii. Zależność ta była na pograniczu znaczącej w przypadku zmniejszonego ryzyka zachorowania na nowotwór płuc u osób niepalących¹⁰¹.
• W przeprowadzonej w 2015 roku metaanalizie na 12,276 osobach chorujących na nowotwór płuc i 102,516 osób w grupie kontrolnej zasugerowano, że istnieje znaczna zależność pomiędzy spożywaniem 3 lub więcej filiżanek kawy dziennie i zwiększonym ryzykiem zachorowania na nowotwór u mężczyzn, populacji Ameryki i Azji oraz palaczy, natomiast u kobiet, populacji Europy i osób niepalących nie znaleziono takiej zależności¹⁰².
• W drugim raporcie ekspertów przeprowadzonym przez WCRF w 2007 roku przypisano kawę do grupy produktów oznaczonych jako „Ograniczona liczba dowodów – brak wniosków” w nawiązaniu do nowotworu płuc¹⁹.
• W przeprowadzonym przez IARC w 2016 roku przeglądzie badań stwierdzono, że choć zaobserwowano dodatnią zależność w niektórych badaniach, zjawisko to prawdopodobnie może być spowodowane obecnością czynników zakłócających. W sprawozdaniu wywnioskowano, że nie ma wystarczających dowodów, które wskazywałyby na powiązanie pomiędzy nowotworem płuc i spożywaniem kawy⁵.

Podsumowanie metaanaliz, w których badano powiązania między spożywaniem kawy i rakiem płuc

Rok	Podsumowanie	Wyniki dla osób niepalących
2010	Dodatnia zależność pomiędzy najwyższym spożyciem kawy w badaniach prospektywnych i w badaniach przeprowadzonych w Japonii i USA.	Niewielka zależność ze zmniejszonym ryzykiem zachorowania u osób niepalących.
2015	Znaczna zależność zaobserwowana przy spożyciu 3 lub więcej filiżanek u mężczyzn oraz mieszkańców USA i Azji (ale nie u mieszkańców Europy).	Nie zaobserwowano zwiększonego ryzyka u osób niepalących.

 

Kawa a guzy mózgu

Spożywanie kawy może być związane ze zmniejszonym ryzykiem wystąpienia guzów mózgu, szczególnie u mężczyzn, jednakże ze względu na to, że liczba analiz jest ograniczona, konieczne jest wykonanie większej ilości badań w celu potwierdzenia tej zależności odwrotnej.

• Na podstawie danych pochodzących z zestawienia 3 badań kohortowych przeprowadzonych w Stanach Zjednoczonych i obejmujących 335 osób, stwierdzono, że u osób spożywających co najmniej 5 filiżanek kawy i herbaty dziennie ryzyko wystąpienia glejaka jest o 40% niższe niż u osób niespożywających tych napojów (ryzyko względne 0.60)¹⁰³. Nie zaobserwowano żadnego związku pomiędzy kawą bezkofeinową i ryzykiem wystąpienia glejaka. Znaczna zależność odwrotna zaobserwowana u kobiet była mniejsza niż u mężczyzn.
• Przeprowadzone w dziewięciu krajach europejskich badanie 343 osób ze świeżo zdiagnozowanym glejakiem zostało podsumowane podobnym stwierdzeniem, tj. zmniejszone o 34% ryzyko zachorowania na glejaka u osób spożywających ponad 100 ml (1 filiżanka) kawy lub herbaty dziennie w porównaniu do osób spożywających mniej niż 10ml dziennie (ryzyko względne 0.66)¹⁰⁴.
• W tym samym badaniu stwierdzono, że zależność ta była nieznacznie zwiększona u mężczyzn w porównaniu do kobiet.
• W opublikowanym przez WCRF w 2007 roku drugim raporcie ekspertów kawa nie została wymieniona wśród substancji powiązanych z nowotworami układu nerwowego (w tym guzów mózgu)¹⁹. IARC także nie sklasyfikowała spożywania kawy jako czynnika powiązanego z guzami mózgu⁵.

Spożywanie kawy wśród matek a białaczka u dzieci

Niewielka ilość przeprowadzonych w tej kwestii badań wykazała różne wyniki, jednakże IARC zdecydowała, że istniejące dowody są niewystarczające, aby wskazać na powiązania pomiędzy spożywaniem kawy przez matki i białaczką dziecięcą. EFSA zaleca kobietom ciężarnym i karmiącym spożywanie nie więcej niż 200 mg kofeiny dziennie niezależnie od jej źródła, co jest odpowiednikiem 2-3 filiżanek kawy¹⁵.

• Autorzy przeprowadzonej w 2015 roku metaanalizy obejmującej ogółem 3,649 osób w grupie eksperymentalnej i 5,705 osób w grupie kontrolnej stwierdzili, że ich odkrycia „potwierdzają niekorzystną zależność pomiędzy spożywaniem kawy przez matki i ryzykiem wystąpienia białaczki u ich dzieci, a także dostarczają dowodów na podobne działanie spożywanych przez matki napojów typu cola”¹⁰⁵.
• W innym, przeprowadzonym w 2015 roku, badaniu analizującym zależność pomiędzy paleniem rodziców oraz spożywaniem alkoholu, kawy i herbaty w czasie ciąży a ryzykiem wystąpienia ostrej białaczki u dzieci stwierdzono, że ostra białaczka u dzieci nie jest związana ze spożywaniem kawy w czasie ciąży, ale zauważono zależność pomiędzy spożywaniem kawy i białaczką limfoblastyczną¹⁰⁶.
• W przeprowadzonym przez IARC w 2016 roku przeglądzie badań podsumowano, że brak spójności pośród badań doprowadził do wytworzenia niejednoznacznych i niewystarczających dowodów na jakiekolwiek powiązanie pomiędzy spożywaniem kawy i ryzykiem zachorowania na białaczkę u dzieci⁵.