Superfood, które wspiera nas w walce z cukrzycą

Liczne badania wskazują, że dieta z dużą zawartością produktów bogatych w polifenole może chronić przed chorobami cywilizacyjnymi, w tym przed cukrzycą typu 2^{[i], [ii]}. Polifenole są organicznymi związkami chemicznymi, które odpowiadają za cierpki lub gorzki smak wielu warzyw i owoców, m.in. czarnej porzeczki, żurawin, wiśni, jarmużu, ale także kakao, ziół, herbaty i kawy. Ponieważ kawa jest bardzo często spożywanym napojem, naukowcy przyglądają się jej roli we wspomaganiu prewencji i leczenia cukrzycy typu 2, co potwierdzają liczne badania. W listopadzie, kiedy przypada Światowy Dzień Cukrzycy, o której mówi się jako o epidemii XXI wieku^[iii], warto przyjrzeć się obiecującym wynikom tych badań.

Ryzyko cukrzycy mniejsze z każdą filiżanką

Badanie z 2018 r. wykazało niższe o 27 proc. ryzyko wystąpienia stanu przedcukrzycowego i o 34 proc. niższe ryzyko cukrzycy typu 2 u osób pijących kawę w porównaniu do osób, które kawy nie piją^[iv]. W badaniu uwzględniono wpływ czynników, takich jak wiek, styl życia czy dieta, które mogłyby wpływać na wyniki^[v]. Podobne rezultaty przyniosły dwie metaanalizy – jedna obejmująca blisko 400 tys. osób z bazy UK Biobank, w której ustalano związek między piciem kawy a ryzykiem schorzeń, m.in. cukrzycy^[vi] – i druga, obejmująca ponad 1,2 miliona osób, która dodatkowo wykazała, że istotnie niższe ryzyko rozwoju cukrzycy obserwowano u osób pijących 5 filiżanek kawy dziennie, a efekt ten występował niezależnie od obecności kofeiny^[vii].

Jak wyjaśnia dr hab. n. o zdr. Regina Wierzejska, prof. Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH - Państwowego Instytutu Badawczego: Ostatnie lata przyniosły nową wiedzę dotyczącą pozytywnego związku pomiędzy regularnym spożywaniem kawy a mniejszym ryzykiem cukrzycy typu 2. Badania wykazują, że osoby pijące co najmniej 3 filiżanki kawy dziennie rzadziej zapadają na cukrzycę, a jej korzystny wpływ wzrasta wraz z ilością spożywanej kawy^[viii].

Efekt obniżania ryzyka wystąpienia cukrzycy typu 2 wraz z większą dawką kawy obserwowano w kilku badaniach. W jednym z nich, obejmujących ponad 90 tys. uczestników, najniższe ryzyko było najbardziej widoczne u pijących 4-5 filiżanek kawy dziennie^[ix]. Metaanaliza z udziałem ponad miliona uczestników wykazała, że każda kolejna porcja kawy powodowała zmniejszenie ryzyka o 9 proc.^[x]

Przeciwcukrzycowa moc polifenoli

Kofeina, jako główny aktywny składnik kawy, od początku budziła duże zainteresowanie naukowców w prewencji cukrzycy, jednak badania nie potwierdzają, że to ona odpowiada za zmniejszenie ryzyka tej choroby^[xi]. Niektóre wyniki wskazują, że kawa bezkofeinowa również obniża to ryzyko. Badania wykazały, że podatność na cukrzycę typu 2 może zależeć od spożycia antyoksydantów^[xii].

Eksperci zwrócili więc uwagę na takie składniki, które mogą wpływać na metabolizm glukozy, takie jak polifenole, w tym kwas chlorogenowy^[xiii] oraz diterpeny, jak kahweol i kafestol^[xiv]. Zaobserwowano, że ich pozytywne działanie jest związane z poprawą czynności komórek beta trzustki i hepatocytów (komórek wątroby)^[xv], pełniących kluczowe role w regulacji poziomu glukozy we krwi, a także ze zwiększeniem stężenia adiponektyny^[xvi], hormonu biorącego udział m.in. w metabolizmie glukozy i zwiększającego wrażliwość komórek na insulinę.

Korzystny wpływ kawy wynika najprawdopodobniej z zawartych w naparze polifenoli, które wykazują działanie przeciwzapalnie oraz mogą poprawiać wrażliwość komórek na insulinę. Zawartość składników bioaktywnych w filiżance kawy jest bardzo zróżnicowana i wynika zarówno z naturalnej zmienności w ziarnach kawy, jak i z metody parzenia. Szczególnie istotna jest kwestia słodzenia kawy, ponieważ dodatek cukru może niwelować jej korzystne działanie.^[xvii] – wyjaśnia dr hab. n. o zdr. Regina Wierzejska.

Prozdrowotne właściwości kawy dla osób z cukrzycą typu 2

Regularne picie kawy może być korzystne także dla osób z rozpoznaną już cukrzycą typu 2. Chorzy pijący ok. 2-3 filiżanek kawy na dobę są mniej narażeni na ryzyko zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych^[xviii] oraz ryzyko wystąpienia powikłań cukrzycy, jak retinopatia cukrzycowa (uszkodzenie siatkówki oka)^[xix] lub polineuropatii cukrzycowej (uszkodzenie nerwówo czuciowych, zwykle w kończynach)^[xx]. Zbadano wpływ picia kawy na zdrowie nerek i zauważono, że osoby chore na cukrzycę typu 2, przy dobrej kontroli poziomu cukru i zdrowym stylu życia oraz pijące kawę, miały niższe ryzyko pogorszenia ich funkcji^[xxi]. W badaniu, w którym poddano obserwacji chorych z nadwagą, zauważono, że picie kawy może pomagać w spowolnieniu rozwoju stłuszczenia wątroby związanego z zaburzeniami metabolicznymi (MAFLD)^[xxii].

Bez cukru i mleka, za to regularnie

Z dotychczasowych badań wynika, że działanie ograniczające ryzyko cukrzycy lub wspomagające w procesie leczenia cukrzycy pojawia się przy okazji jej regularnego picia. Zalecane są większe ilości, które jednak nie powinny przekraczać dziennej normy określonej przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności, tj. 3-5 kaw dziennie (do 400 mg kofeiny ze wszystkich źródeł)^[xxiii]. Eksperci zwracają uwagę, że aktywne składniki kawy przynoszą oczekiwane efekty przy spożywaniu kawy czarnej, bez dodatków mleka czy cukru.