Kawa w oficjalnych zaleceniach żywieniowych (Talerz Zdrowego Żywienia)

Jak we wszystkich innych dziedzinach, tak i w dietetyce trendy zmieniają się na przestrzeni lat. Dzięki nowym badaniom naukowym niektóre produkty spożywcze trafiają na listę zakazanych, a inne wracają do łask. Koronnym przykładem jest tu kawa: dawniej uważana za używkę, dziś obecna w oficjalnych zaleceniach żywieniowych. Odkąd potwierdzono, że jej umiarkowane spożycie może mieć korzystny wpływ na zdrowie, kawa na stałe zagościła na tzw. Talerzu Zdrowego Żywienia. Skąd się na nim wzięła?

Co wiemy dziś o wpływie kawy na zdrowie?

W czasach PRL kawa często towarzyszyła papierosom i, kojarzona z nimi, na lata zyskała opinię napoju niezdrowego. Podejrzewano między innymi, że jej spożywanie wywołuje chorobę wrzodową żołądka, refluks, a nawet raka trzustki. Dziś, gdy za kawą stoją setki naukowych analiz prowadzonych na całym świecie, lekarze nie mają wątpliwości – kawę można pić, a nawet warto to robić, pod warunkiem jednak, że w umiarkowanych ilościach. 3 do 5 filiżanek kawy dziennie to ilość bezpieczna oraz mogąca nieść korzyść dla naszego zdrowia. Dzięki niej możemy zyskać nie tylko lepszą koncentrację! Wszystko to dzięki kofeinie oraz zawartym w kawie licznym przeciwutleniaczom¹.

Kawa na Talerzu Zdrowego Żywienia

Prozdrowotne właściwości kawy docenili wreszcie specjaliści, którzy od kilku lat umieszczają ją w oficjalnych zaleceniach dietetycznych dla Polaków. Symboliczny rysunek kawy znalazł się na opublikowanym w 2020 roku Talerzu Zdrowego Żywienia, czyli na schemacie przedstawiającym zasady prawidłowo zbilansowanej diety. Naukowcy publikują je cyklicznie, co jakiś czas uzupełniając w oparciu o aktualny stan wiedzy. Z pokazanych na Talerzu wytycznych mogą korzystać medycy, dietetycy, a także każdy z nas – właśnie po to podaje się je w przystępnej dla wszystkich graficznej formie. Co znajdziemy na aktualnym Talerzu Zdrowego Żywienia? Wskazówki, których produktów powinniśmy jeść więcej (np. warzyw, pełnych ziaren), których mniej (np. soli, mięsa), a które są ogólnie wskazane jako element codziennej diety (tu właśnie pojawia się kawa)².

Kawa na Talerzu, a wcześniej w Piramidzie

Obecność kawy na Talerzu Zdrowego Żywienia nie jest wcale oczywista, bo miejsce w oficjalnych zaleceniach żywieniowych zrobiono dla niej dopiero w 2016 roku. Wtedy to z inicjatywy prof. dr. hab. Mirosława Jarosza Instytut Żywności i Żywienia umieścił kawę w tzw. Piramidzie Zdrowego Żywienia, będącej poprzedniczką dzisiejszego Talerza. Piramida pokazywała, jak komponować codzienne posiłki i których produktów należy jeść najwięcej, a po które sięgać sporadycznie³. Fakt, że trafiła do niej kawa, był zaskakujący, ale uzasadniony.

Wprowadziliśmy kawę do Piramidy Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla osób dorosłych w 2016 roku z duszą na ramieniu, mając świadomość, że to posunięcie może trochę przedwczesne, może jeszcze zbyt wizjonerskie – wyjaśnia prof. dr hab. Mirosław Jarosz. Niemniej wyniki badań z ostatnich lat utwierdziły nas w słuszności tamtego wyboru. Kawa wykazuje bardzo silny potencjał antyoksydacyjny – zawiera wiele rożnych bioaktywnych związków […], działających po pierwsze w kierunku prewencji miażdżycy, udaru, zawału serca, nowotworów złośliwych, a po drugie zmniejszających ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2⁴.

Warto pić kawę dla zdrowia!

Prof. dr hab. Mirosław Jarosz, specjalista ds. żywienia, a prywatnie wielki miłośnik kawy, jest przekonany, że kawa to jedna z substancji służących prewencji chorób cywilizacyjnych. Nazywa kawę „wschodzącą gwiazdą profilaktyki”.

Kawę porównałbym obrazowo do aspiryny – gdy się ją podaje, możemy się spodziewać mniejszego ryzyka zachorowania na niektóre choroby. Analogicznie, jeśli się regularnie pije kawę 2-4 razy dziennie, trochę dzieje się tak, jakby się przyjmowało po niewielkiej dawce tabletki – mówi prof. Jarosz⁵.

Jego opinia, podobnie jak szereg naukowych doniesień, potwierdza, że warto sięgać po kawę dla zdrowia każdego dnia. Zwłaszcza w obliczu chorób cywilizacyjnych, które niszczą życie milionom osób, każda nowa forma profilaktyki jest na wagę złota. Jeśli więc nasze codzienne nawyki, takie jak właśnie mała czarna na dzień dobry czy po obiedzie, mają nam pomóc, kultywujmy je. Pamiętajmy jednak o przestrzeganiu ilości 3-5 filiżanek kawy dziennie, bo właśnie taka ilość jest uznawana za wskazaną dla dorosłego człowieka.

 

¹ Clifford M. (1999) Chlorogenic acids and other cinnamates – nature, occurrence, and dietary burden. J Sci Food Agric, 79:363-372.
Adrian J. and Frangne R. (1991) Synthesis and availability of niacin in roasted coffee. Adv Exp Med Biol,289:49-59
² Wolnicka K., Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej, Talerz zdrowego żywienia, https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/talerz-zdrowego-zywienia/ [dostęp 28.10.2021 r.].
³ Jarosz M., Piramida Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej dla osób dorosłych, https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/piramida-zdrowego-zywienia-i-aktywnosci-fizycznej-dla-osob-doroslych/ [dostęp 28.10.2021 r.].
⁴ Jarosz M., Kawa w Piramidzie Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej, [w:] IŻŻ, Kawa – wschodząca gwiazda prewencji zdrowotnej?, Warszawa 2018.
⁵ Tamże