Czy picie kawy spowalnia starzenie się mózgu? Najnowsze badania naukowców

Średnia długość życia w Polsce rośnie, a wraz z nią nasza świadomość. Wiemy już, jak dbać o zdrowie, by dłużej zachować sprawność, nie potrafimy jednak zatrzymać starzenia się mózgu. Naukowcy wciąż szukają sposobu na spowolnienie zmian neurodegeneracyjnych i spore nadzieje pokładają między innymi w kawie. Wyniki analiz badaczy z 2021 roku potwierdzają, że umiarkowane picie kawy może nas wesprzeć w ochronie przed starczymi zmianami w mózgu.

Mózg sprawniejszy dzięki kawie

Nasz mózg starzeje się razem z nami, a po 60. roku życia (choć czasem już po 45.) zaczynamy odczuwać tego konsekwencje: m.in. spowolnienie funkcji poznawczych i przetwarzania danych¹. U części osób rozwija się dalej tzw. otępienie – kliniczny objaw chorób neurozwyrodnieniowych, które czasem przechodzi w rozwinięty zespół otępienny, będący u ¾ pacjentów przyczyną choroby Alzheimera². Warto otępieniu zapobiegać na tyle, na ile możemy, choćby prowadząc zdrowy tryb życia. Jego elementem powinna być również kawa, pita w umiarkowanych ilościach. Z racji na kofeinę, kawa jest znanym stymulantem ośrodkowego układu nerwowego i właśnie tę jej właściwość wzięli pod lupę badacze z Uniwersytetu Medycznego w Tianjin w Chinach i Uniwersytetu Yale'a w Stanach Zjednoczonych³. Na podstawie badania obejmującego 365 tys. osób w wieku 50-74 stwierdzono, że spożywanie 2-3 filiżanek kawy (lub 3-5 filiżanek herbaty) było powiązane ze zmniejszeniem ryzyka udaru o 32% i demencji o 28%.

Kawa wsparciem dla mózgu tylko w umiarkowanych ilościach

Natomiast naukowcy z Australii i Wielkiej Brytanii przebadali prawie 400 tys. osób w wieku 37-73 lat spożywających nadmierne ilości kawy⁴.

Opublikowany niedawno artykuł australijsko-brytyjskiej grupy badaczy wskazuje na zależność pomiędzy spożyciem znaczących ilości kawy (powyżej 6 filiżanek) i zanikiem mózgu oraz zwiększonym ryzykiem rozwinięcia się otępienia – komentuje wspomniane badania dr n. med. Anna Barczak, neuropsycholog kliniczny z Zakładu Badawczo-Leczniczego Chorób Zwyrodnieniowych CUN. Ich doniesienia w zasadzie są zgodne z innymi wynikami badań i rekomendacjami żywieniowymi, wskazującymi na działanie neuroprotekcyjne umiarkowanego spożycia kawy, czyli od 3 do 5 filiżanek dziennie – dodaje. Dr Barczak, która specjalizuje się w chorobie Alzheimera, celowo wspomina tu o 3 do 5 filiżanek kawy, bo właśnie taka dzienna ilość została przez specjalistów uznana za bezpieczną oraz wskazaną w profilaktyce, m.in. chorób krążenia czy cukrzycy typu 2⁵. Jest ona także kluczowa dla zapobiegania zmianom z mózgu. W cytowanym badaniu zauważono, że u osób przekraczających zalecane ilości kawy (>6 filiżanek), jak i tych, które piją jej mniej (<2 filiżanek), ryzyko otępienia jest wyższe, a zanik mózgu nasilony⁶.

Kawa, styl życia, genetyka

Choć najnowsze doniesienia z Australii i Wielkiej Brytanii zapewne ucieszą wielbicieli kawy, dr n. med. Anna Barczak przypomina, że kawa nie jest panaceum na choroby neurozwyrodnieniowe. Badania podkreślają nielinearny związek pomiędzy wysokim spożyciem kawy a otępieniem, co wskazuje również na konieczność uwzględnienia innych czynników, które sprzyjają chorobom neurodegeneracyjnym, np. palenie papierosów. Liczne dane z wielu poprzednich badań o zależności zaniku mózgu i występowaniem otępienia nie przemawiają za istnieniem prostej zależności. Są osoby, które funkcjonują prawidłowo i mają stwierdzony zanik mózgu, oraz takie, które mają zaawansowane otępienie, ale ich mózgi nie są objęte zanikiem – zaznacza dr Barczak. Z tego powodu w profilaktyce chorób neurozwyrodnieniowych musimy pamiętać o uwarunkowaniach genetycznych. Kawa ma wprawdzie działanie przeciwzapalne, które jest jednym z czynników modyfikujących ekspresję genów, ale pewnych obciążeń genetycznych nie będziemy w stanie pokonać.

Jak dbać o mózg, by był sprawny przez lata?

Jak widać, naukowcy są zgodni w tym, że kawa wspiera nasz układ nerwowy, ale w ochronie mózgu przed chorobami ważne są także inne czynniki. European Brain Council zaleca, by dbać o mózg na co dzień poprzez zdrową dietę, bogatą w odpowiednie tłuszcze, wysypiać się, często ruszać – także głową, np. rozwiązując krzyżówki, unikać papierosów, alkoholu i narkotyków, a także wykonywać badania profilaktyczne⁷. Na nasze funkcje poznawcze ma wpływ niemal każda codzienna decyzja, ale istnieje duża szansa, że dzięki zdrowszemu stylowi życia dłużej będziemy cieszyć się pełną sprawnością w tym obszarze. Pamiętajmy także o kawie, ale w zalecanych ilościach 3 do 5 filiżanek każdego dnia. Bo jak podkreśla dr Barczak: We wszystkim, również w piciu kawy, zalecane jest umiarkowanie jako sposób na zachowanie dobrego zdrowia.

 

¹. Singh-Manoux A. et al. (2011) Timing of onset of cognitive decline: results from Whitehall II prospective cohort study. BMJ, 343:d7622 doi: 10.1136/bmj.d7622.
² Barczak A., wykład z 27 czerwca 2020 r., wygłoszony w trakcie "Forum Medycyny Rodzinnej - virtualmeeting", konferencji organizowanej pod przewodnictwem prof. dr hab. n. med. Janusza Sieberta, Redaktora Naczelnego czasopisma „Forum Medycyny Rodzinnej”, https://kawaizdrowie.pl/pl/czy-wiesz-ze-/wyklad-dr-n-med-anny-barczak-czy-i-jak-picie-kawy-zapobiega-rozwinieciu-sie-otepienia[dostęp: 24.11.2021 r.]. 
³ Zhang Y., et al., Consumption of coffee and tea and risk of developing stroke, dementia, and poststroke dementia: A cohort study in the UK Biobank, PLOS MEDICINE 2021 Nov https://journals.plos.org/plosmedicine/article?id=10.1371/journal.pmed.1003830
⁴ Pham K. , et al., High coffee consumption, brain volume and risk of dementia and stroke, Nutr Neurosci. 2021 Jun 24;1-12.
⁵ EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA) (2011). EFSA Journal 2011:9(4):2053 [24 pp.]
⁶ Pham K. , et al., op.cit.
⁷ Zalecenia European Brain Council, cyt.za: Pochrzęst-Motyczyńska A., Jak dbać o mózg, https://zdrowie.pap.pl/senior/jak-dbac-o-mozg [dostęp 24.11.2021 r.].