Kto kawę pije, temu wątroba… w zdrowiu żyje

Chorująca wątroba nie boli i długo może nie dawać żadnych objawów^{[i], [ii]}. Z tego powodu zaburzenia jej funkcjonowania są tak groźne – mogą poczynić poważne szkody w organizmie, zanim się o nich dowiemy. Niektóre z jej schorzeń, jak niealkoholowe stłuszczenie wątroby, urasta obecnie do niechlubnej rangi choroby cywilizacyjnej – występuje u ok. 1 mld ludzi na świecie i dotyka już co 4. Polaka^{[iii], [iv]}. Badania dowodzą roli kawy w ograniczaniu ryzyka innych chorób XXI wieku, cukrzycy typu 2 i nadciśnienia. Czy napój ten może być sojusznikiem również w prewencji chorób wątroby?

Przewlekłe schorzenia wątroby, w tym stłuszczenie, zwłóknienie lub marskość tego organu, infekcje wirusowe typu B i C, a także nowotwory stanową poważny problem społeczny, dotykając znacznej liczby Polaków. Według szacunków Stowarzyszenia CEESTAHC (Central and Eastern European Society of Technology Assessment in Health Care) w naszym kraju z poważnymi chorobami wątroby zmaga się nawet do 420 tys. osób, a ok. 6-7 tys. umiera każdego roku z ich powodu^[v]. Prócz zakażeń wirusami HCV i HBV za większością przypadków chorób wątroby stoi nieprawidłowa dieta, obfitująca w ciężkostrawne, tłuste i smażone potrawy oraz nadmiar alkoholu. Nie bez powodu w leczeniu wątroby lekarze zalecają zmianę nawyków żywieniowych. Jak wynika z danych gromadzonych przez program edukacyjny „Kawa i zdrowie”, do prozdrowotnego jadłospisu warto włączyć kawę, której działanie na wątrobę może być bardzo korzystne.

Kawa sojusznikiem w walce z globalną epidemią niealkoholowego stłuszczenia wątroby

Mniej znana w świadomości społecznej niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby staje się coraz powszechniejszym, ogólnoświatowym problemem, związanym z rosnącą liczbą osób z nadwagą i otyłością. Z tego powodu NAFLD (non-alcoholic fatty liver disease) eksperci zaliczają już do chorób cywilizacyjnych^[vi]. Choć samo stłuszczenie nie jest bardzo groźne, to nieleczone może prowadzić do zapalenia czy marskości wątroby^[vii]. Kuracja obejmuje stosowanie leków, suplementację, ale również wprowadzenie odpowiedniej diety. Patrząc na wyniki badań prowadzonych w USA i Meksyku, warto uwzględnić w niej kawę. Zauważono bowiem, że antyoksydanty zawarte w wypijanej w sporych ilości kawy wykazują działanie ochronne przeciw temu schorzeniu^{[viii], [ix]}. W innym badaniu spożywanie kofeinowej kawy zostało powiązane ze znacznym zmniejszeniem ryzyka wystąpienia zwłóknienia wątroby u pacjentów już chorujących na niealkoholowe słuszczeniowe zapalenie wątroby^[x].

Czy pijąc kawę, możemy uchronić się przed nowotworami wątroby?

Czy regularne picie kawy może mieć znaczenie w prewencji poważnych schorzeń wątroby, jak marskość czy nowotwory? Okazuje się, że tak – nie tylko nie znaleziono żadnych dowodów na rakotwórcze działanie kawy^[xi], ale udowodniono związek między spożywaniem kawy a zmniejszeniem ryzyka zachorowania na nowotwór wątroby – już przy 2 filiżankach kawy dziennie malało ono o ponad 40 proc.!^[xii]. Groźba zapadnięcia na nowotwór może być mniejsza także u osób, które już zmagają się z chorobą wątroby. W jednym z badań u pacjentów cierpiących na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C umiarkowane spożywanie kaw zmniejszyło ryzyko wystąpienia nowotworu wątrobokomórkowego o prawie połowę^[xiii]. W przypadku marskości wątroby, na którą choruje ponad 10 milionów ludzi w Europie, a około 170 tys. umiera rocznie^[xiv], kawa również może być wsparciem. Badani pijący 4 lub więcej filiżanek kawy dziennie w porównaniu do osób niepijących jej wcale byli aż o 80 proc. mniej narażeni na ryzyko wystąpienia marskości wątroby^[xv] i o 23 proc. mniej na ryzyko śmierci z powodu tej choroby^[xvi].

Nowe dowody na pozytywny wpływ kawy

Wciąż trwają badania nad mechanizmem pozytywnego wpływu kawy na wątrobę. Duże znaczenie przypisuje się kofeinie – odkryto, że paraksantyna, jej główny metabolit, może spowalniać rozwój tkanki łącznej w wątrobie, a tym samym opóźniać wystąpienie zwłóknienia, alkoholowej marskości czy choroby nowotworowej wątroby^[xvii]. Pojawiają się też nowe wyniki badań dowodzące pozytywnego wpływu kawy na wątrobę. Z publikacji, która ukazała się w 2021 roku na łamach akademickiego pisma „Clinical Gastroenterology and Hepatology Journal”, dowiadujemy się, że u osób, które piły więcej niż 3 filiżanki kawy dziennie, stwierdzono mniejszą sztywność wątroby^[xviii]. W 2022 roku badacze z Uniwersytetu w Coimbrze (Portugalia), na łamach czasopisma „Nutrients” ujawnili, że kofeina oraz polifenole znajdujące się w kawie mogą pomóc zmniejszyć nasilenie niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby u osób z cukrzycą typu 2^[xix].