Kawa i kofeina mogą wpływać na nastrój i emocje. Artykuł Dr Géraldine Coppin

Dr Géraldine Coppin, Uniwersytet Genewski & Szwajcarskie Centrum Badań nad Emocjami, Szwajcaria.

Wstęp 

Choć w wielu badaniach przyjrzano się wpływowi spożywania kawy na fizjologię człowieka, tylko w kilku wzięto pod uwagę możliwe powiązania pomiędzy spożywaniem kawy, nastrojem i emocjami. W najnowszych badaniach w tym zakresie dokonano interesujących odkryć nie tylko w przypadku zdrowej populacji, ale także u badanych cierpiących na depresję – niektóre przykłady opisano poniżej. Na początku tego roku zostałam zaproszona do wzięcia udziału w obradach Instytutu Informacji Naukowej dot. Kawy (ISIC) w sprawie badań związanych z kawą, nastrojem i emocjami. Poniżej streściłam najistotniejsze aspekty tej dyskusji.

Kofeina i nastrój

Nastroje to stosunkowo długotrwałe stany emocjonalne, których doświadczamy nie będąc świadomym ich źródła¹. Badania wskazują, że regularne spożywanie 75 mg kofeiny (odpowiednik około 1 filiżanki kawy) co 4 godziny wpływa na postępującą poprawę nastroju w ciągu dnia². Spożywanie małych do umiarkowanych ilości kofeiny (około 2-5 filiżanek kawy dziennie) może polepszyć odcień hedoniczny (przyjemne lub nieprzyjemne uczucie związane z naszym stanem) i zmniejszyć uczucie zaniepokojenia³. Z kolei wysokie dawki kofeiny mogą zwiększyć napięcie, nerwowość, uczucie niepokoju oraz roztrzęsienia. W obszernych badaniach znaleziono związek pomiędzy spożywaniem kofeiny, a całą gamą odwracalnych reakcji fizjologicznych zarówno przy spożywaniu niewielkich, jak i dużych dawek tej substancji. Stwierdzono także, że spożywanie kofeiny nie ma znaczącego ani długotrwałego wpływu na zdrowie fizyczne⁴.

Kofeina i depresja

Badania wskazują, że kofeina może pomóc w ograniczaniu skutków depresji oraz poprawić czujność i umiejętność skupiania uwagi⁵. Dla przykładu w przeprowadzonej w 2016 roku metaanalizie, w której udział wzięło 346,913 osób zdrowych w grupie kontrolnej i 8,146 osób cierpiących na depresję w grupie eksperymentalnej, wzięto pod uwagę zależność dawka-odpowiedź i stwierdzono zależność w postaci krzywej w kształcie litery J oraz pozytywny wpływ kofeiny w przypadku spożywania do około 300 mg kofeiny dziennie (odpowiednik 4 filiżanek kawy)⁶. Badanie to należałoby przeanalizować z większej perspektywy, jako że Europa musi się zmierzyć z problemem dotyczącym zdrowia publicznego: co roku 1 na 15 osób choruje na silną depresję w Europie, a jeśli wziąć pod uwagę także uczucie niepokoju i inne rodzaje depresji, dotkniętych jest prawie 4 na 15 osób⁷.

Reakcje indywidualne

Emocje odczuwane przez ludzi są wynikiem ich własnej oceny danej sytuacji i proces ten wygląda podobnie w przypadku reakcji ludzi na kofeinę, gdzie istotnych jest wiele czynników. Dla przykładu skrajnie zmęczone osoby są bardziej narażone na większe zmiany nastroju w porównaniu do osób wypoczętych lub umiarkowanie zmęczonych². Kofeina zazwyczaj ma bardziej korzystny wpływ na nastrój osób, które ją regularnie spożywają (w porównaniu do osób niespożywających kofeiny), jednakże wydajność znacznie wyraźniej się polepsza, gdy kofeina jest spożyta przez osoby do niej nieprzyzwyczajone⁹. Możliwym jest także, że nastrój zmienia się nie tylko pod wpływem działania kofeiny, ale także ze względu na nasze przewidywanie, że jej spożycie polepszy nastrój i ułatwi skupienie uwagi¹⁰.

Starsze osoby zdają się być bardziej podatne na korzystny wpływ kofeiny na nastrój niż młodzi ludzie¹¹. Zmiany nastroju są także zależne od momentu, w którym spożywa się kofeinę – działa ona najlepiej w godzinach porannych¹¹.

Kawa, nastrój i wydajność

Niewielka ilość badań pilotażowych sugeruje, że napoje zawierające kofeinę mają silniejszy korzystny wpływ na skomplikowane procesy związane z nastrojem i skupieniem uwagi niż napoje bezkofeinowe. Co ciekawe, autorzy tych badań stwierdzili, że kawa bezkofeinowa także może wpłynąć na zmianę nastroju i polepszenie wydajności. Oznacza to, że także inne substancje zawarte w kawie, takie jak kwas chlorogenowy, mogą zmieniać nasz nastrój i wydajność¹². Takie działanie powinno jednak zostać jeszcze potwierdzone w badaniach przeprowadzonych na większej liczbie osób.

Dr Coppin to starszy pracownik i wykładowca psychologii emocji na Uniwersytecie Genewskim oraz w Szwajcarskim Centrum Badań nad Emocjami, gdzie zajmuje się badaniami nad procesami psychologicznymi i neurologicznymi związanymi z percepcją chemosensoryczną i spożywaniem produktów żywnościowych. Prowadzi badania behawioralne, badania nad korelatami neuronalnymi preferencji oraz wyborów żywieniowych zarówno u zdrowych, jak i chorych populacji.

Bibliografia

1. Frijda N. H. (1993). Moods, emotion episodes, and emotions. Handbook of emotions, Lewis M., Haviland J.M., New York: Guilford Press: pp. 381-403.
2. WHO, R63 Fact sheet on mental health, WHO Regional office for Europe, http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0004/215275/RC63-Fact-sheet-MNH-Eng.pdf?ua=1
3. Quinlan P.T. et al. (2000) The acute physiological and mood effects of tea and coffee: the role of caffeine level.Pharmacol Biochem Behav, 66(1):19-28.
4. Turnbull D. et al. (2016) Neurobehavioral hazard identification and characterization for caffeine. Regul Toxicol Pharmacol, 74:81-92.
5. EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA) (2011) Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to caffeine and increased fat oxidation leading to a reduction in body fat mass (ID 735, 1484), increased energy expenditure leading to a reduction in body weight (ID 1487), increased alertness (ID 736, 1101, 1187, 1485, 1491, 2063, 2103) and increased attention (ID 736, 1485, 1491, 2375) pursuant to Article 13(1) of Regulation (EC) No 1924/20061. EFSA Journal, 9(4):2054.
6. Grosso G. et al. (2016) Coffee, tea, caffeine and risk of depression: a systematic review and dose-response meta-analysis of observational studies. Mol Nutr Food Res, 60(1):223-3.
7. WHO, Data and Statistics Prevalence of Mental Health Disorders, http://www.euro.who.int/en/health-topics/noncommunicable-diseases/mental-health/data-and-statistics
8. Scherer K.R. (2005) What are emotions? And how can they be measured? Soc Sci Info, 44(4): 695–729.
9. Haskell C.F. et al. (2005) Cognitive and mood improvements of caffeine in habitual consumers and habitual non-consumers of caffeine. Psychopharmacol, 179:813-25.
10. Dawkins L. et al. (2011) Expectation of having consumed caffeine can improve performance and mood. Appetite, 57:597-600.
11. Smit H.J. and Rogers P.J. (2006) Effects of caffeine on mood. In Caffeine and the activation theory. Effects on health and behavior, Smith B.D., Gupta U., Gupta B.S., eds, CRC Press, Boca Raton, FL, pp. 229-82.
12. Cropley V. et al. (2012) Does coffee enriched with chlorogenic acids improve mood and cognition after acute administration in healthy elderly? A pilot study. Psychopharmacol, 219(3):737-49.