Kawa a mózg. Jak picie kawy wspiera układ nerwowy?

Rzadko zastanawiamy się nad tym, jakie korzyści może nam przynieść picie kawy. Codzienny kawowy rytuał traktujemy funkcjonalnie lub po prostu jako chwilę przyjemności. Tymczasem badania naukowe dowodzą szerokiego wpływu kawy na mózg. Kawa ma związek z samopoczuciem psychicznym, a lekarze coraz częściej zalecają jej picie w profilaktyce choroby Alzheimera. Wyjaśniamy, dlaczego.

Jak kawa wpływa na mózg i układ nerwowy?

Picie kawy wpływa na układ nerwowy na różne sposoby. Kofeina stymuluje go, dzięki czemu czujemy się bardziej skoncentrowani oraz pobudzeni. Choć jeszcze niedawno kofeina miała złą opinię, dziś wiemy, że jej umiarkowane spożycie może być częścią zbilansowanej diety, a 3 do 5 filiżanek kawy dziennie powinny zagościć na stałe w naszym jadłospisie¹. Kofeina jest bezpieczna, o czym świadczy choćby fakt, że dodaje się ją do leków przeciwbólowych. Jest również naturalna (występuje w kawie, herbacie i kakao) i wreszcie – korzystna, bo może wspierać profilaktykę wielu chorób, m.in. sercowo-naczyniowych. Wracając jednak do układu nerwowego: tu picie kawy także działa korzystnie, bo może zwiększać przepływ krwi w mózgu, poprawiać pamięć, funkcje poznawcze i spowalniać rozwój otępienia. Wszystko to kawa zawdzięcza między innymi kwasowi chlorogenowemu².

Składniki kawy a ochrona przed otępieniem

Obecny w kawie kwas chlorogenowy może być odpowiedzialny za zmniejszenie stężenia betaamyloidu w mózgu, czyli substancji, która wpływa na rozwój procesu otępiennnego – mówi neuropsycholog kliniczny, dr n. med. Anna Barczak, od ponad 20 lat zajmująca się diagnostyką choroby Alzheimera. Korzystny wpływ kawy na mózg udowodniono w badaniach na szczurach i choć nie da się ich w pełni przełożyć na ludzi, wiążemy pewne nadzieje z prewencyjną funkcją kawy. Oprócz kwasu chlorogenowego w kawie znajdują się inne substancje ważne dla zapobiegania otępieniu. Są to: trygonelina, która poprawia funkcje poznawcze i kwas ferulowy – przeciwutleniacz redukujący reakcje zapalne – jeden z istotnych czynników zmian w przebiegu choroby Alzheimera – dodaje dr Barczak.

Potencjalny wpływ kawy na ochronę przed otępieniem to ważna wiadomość. Otępienie jest klinicznym objawem chorób neurozwyrodnieniowych, a rozwinięty zespół otępienny – najważniejszą przyczyną choroby Alzheimera u 75 proc. pacjentów. Nie wynaleziono na nie jeszcze skutecznych leków przyczynowych, dlatego warto mu zapobiegać wszystkimi dostępnymi sposobami.

Czy kawa chroni przed chorobą Alzheimera?

Choroba Alzheimera to jedna z największych plag współczesności – cierpi na nią co 20. osoba po 65. roku życia!³ Niestety nauka nie potrafi jej powstrzymać, choć niektóre czynniki ryzyka, jak otyłość czy cukrzycę, możemy sami zredukować. Dr n. med. Anna Barczak szacuje, że gdyby obniżyć liczbę chorych na cukrzycę i otyłość o ¼, również liczba osób z otępieniem w przebiegu choroby Alzheimera zmniejszyłaby się znacząco.

Róbmy, co możemy, by zapobiegać zmianom w mózgu – radzi dr Barczak. I pijmy w tym celu kawę w odpowiedniej ilości. Badania wskazują, że kofeina stoi za spowolnieniem zmian związanych z fizjologicznym starzeniem się, a kawa pita po 50. roku życia może zmniejszyć łagodne zaburzenia poznawcze. Kawową prewencję najlepiej zacząć już wcześniej, w naszych średnich latach, by spowolnić rozwój procesów neurodegeneracyjnych w mózgu. Z kawy nie trzeba rezygnować również w starszym wieku, bo po osiemdziesiątce 3 filiżanki dziennie znacząco mogą wspomagać pamięć – dodaje.

Kiedy jeszcze przyda nam się kawa?

Wpływ kawy i jej składników na układ nerwowy nie ogranicza się tylko do chorób neurodegeneracyjnych. Kawa może oddziaływać korzystnie na czujność, sprawność w przyswajaniu informacji oraz nastrój. Jest także ważna dla równowagi psychicznej, choćby dlatego, że stymuluje aktywność motoryczną, a przez to także fizyczną. Dzięki teobrominie i kwasowi chlorogenowemu kawa może wspomagać odchudzanie, a prawidłowa waga to przecież jeden z czynników wpływających na nasz nastrój i samoocenę.

Warto docenić kawę też za to, że… wygania nas z domu. A idąc do kawiarni, obcujemy z ludźmi i nie skazujemy się na izolację, będącą czynnikiem rozwoju depresji. Pozytywny wpływ kawy na nastrój potwierdzają m.in. badania przeprowadzone podczas covidowego lockdownu. Respondenci z 5 krajów zgodnie przyznali, że kawa pomogła im w utrzymaniu balansu psychicznego w czasie pandemii: poprawiała nastrój, motywowała do aktywności, pozwalała wygospodarować chwilę tylko dla siebie⁴.

Kawa pita w umiarkowanych ilościach może, jak widać, przynieść nam wiele dobrego. 3 do 5 filiżanek kawy dziennie to ilość bezpieczna dla zdrowia, a także po prostu korzystna. Jak mawia dr Anna Barczak: Cieszy mnie, że kawa nie jest już czarnym charakterem, jeśli chodzi o zdrowie. Nic dodać, nic ująć. Pójdźmy więc wszyscy na kawę!

 

¹ EFSA Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies (NDA) (2011). EFSA Journal 2011:9(4):2053 [24 pp.]
² Jeśli nie podano inaczej, przytoczone informacje merytoryczne oraz dane z badań nt. kawy pochodzą z wykładu dr n. med. Anny Barczak, wygłoszonego 27 czerwca 2020 r. w trakcie "Forum Medycyny Rodzinnej - virtualmeeting", konferencji organizowanej pod przewodnictwem prof. dr hab. n. med. Janusza Sieberta, Redaktora Naczelnego czasopisma „Forum Medycyny Rodzinnej”. Wykład dostępny pod linkiem: https://kawaizdrowie.pl/pl/czy-wiesz-ze-/wyklad-dr-n-med-anny-barczak-czy-i-jak-picie-kawy-zapobiega-rozwinieciu-sie-otepienia [dostęp: 25.08.2021 r.].
³ Alzheimer Europe (2009) ‘Who is affected by Alzheimer’s disease?’ Available at: http://www.alzheimer- europe.org/Dementia/Alzheimer-s-disease/Who-is-affected-by-Alzheimer-s-disease
⁴ Badanie dorosłych Europejczyków przeprowadzone przez firmęCensuswide na zlecenie Institute for Scientific Information on Coffee (marzec 2021 r.).